Tanım

Aile şirketi; ailenin geçimini sağlamak ve/ya mirasın dağılmasını önlemek amacıyla kurulan, ailenin geçimini sağlayan kişi tarafından yönetilen, yönetim kademelerinin önemli bir bölümü aile üyelerince doldurulan, kararların alınmasında büyük ölçüde aile üyelerinin etkili olduğu ve aileden en az iki jenerasyonun kurumda istihdam edildiği şirkettir.

Genellikle aileden en az iki nesil şirket yönetiminde bulunur. İşletme politikası aile çıkarlarını yansıtır. Aile bağları, çalışanların belirlenmesinde diğer etkenlerin yanında önceliklidir.

Ailenin ismi ile şirketin ismi ve prestiji bağlantılıdır, şirketin iş hayatında yükselen konumu, ailenin de toplumdaki statüsünün yükselmesini sağlar. Aile bireylerinin şirketteki konumu, ailedeki konumu ile paralel gelişir. Şirket sahipleri, gelecekte miras olarak bırakacakları işletmelerinin, çocukları tarafından tanınıp sahiplenilmesini ve devam ettirilmesini isterler.

Ailenin normları ve inançları şirket içinde geçerlidir. Bu tür şirketlerde güvenilir olmak her şeyin önünde geldiği için idari personel aileden seçilir. Şirket yönetiminde ve kontrolünde tek bir aile egemendir. Çünkü kilit noktalarda ve önemli pozisyonlarda kendi kontrolünün işletmeye hâkim olmasını ister. Bu özelliklerin ortak noktasında işletmenin önemli bir kısmının yönetiminde ve kontrolünde tek bir ailenin egemen olması yatar.

Aile şirket süresi neden kısa olur?

Aile büyüğü tarafından kurulan şirketin işlerinin kendi üzerinde kalması ve aile fertlerinden yardım almama nedeniyle şirketten çıkarma,

Piyasa şartlarına uyum gösterememe, sermaye yetersizliği ve yeni sermaye koyamama,

Yönetim kadrolarını liyakatsiz yakınlar tarafından oluşturma,

Düzenli bir kayıt sistemi kuramama ve bu nedenle maliyetleri kontrol edememe,

İş körlüğüne girme, yeni stratejiler belirleyememe ve yeni ürün çalışmaları yapamama aile içinde maddi rekabetin başlaması,

Aile fertlerinin çoğalması, işin getirisinin aile fertlerine yetmemesi,

Profesyonel kişiler ile aile fertleri arasındaki sürtüşme,

Aile fertlerinin işi, ben bilirim tarzındaki yaklaşımları,

Yetenekli aile fertlerini işin başına getirmedeki sürtüşmeler,

Milli Prodüktivite merkezi araştırmasında, Anadolu sanayinde girişimci özellikleri arasında işletme yapılarına aile şirketlerinin egemen olduğu ve farklı kuşaktan girişimcilerde zihniyet açısından önemli bir değişiklik gözlenmediği saptandı. Araştırmada, Anadolu girişimcilerinin henüz çağdaşlaşmanın eşiğinde bir görünüm sergilendiği de tespit edildi. Aile şirketleri kısa ömürlü ve bunun çok farklı nedenleri bulunuyor.

Aile şirketlerin kapanma nedenleri?

• Yeni ürün ve yeni iş modelleri geliştirmede karşılaşılan güçlükler,
• Sermaye yetersizliği,
• Stratejik düşünememe
• Kötü yönetim alışkanlıkları ve kurumsallaşamama,
• İyi bir belge ve bilgi akışı sağlayamama,
• Maliyetleri kontrol edememe,
• Piyasalardaki değişmeleri gözlemleme ve tahmin etmede yetersi olması,
• Şirket içi raporlamada yetersizliği ve hesap sormadaki eksiklikler,
• Aile içi sorunların yaşanması,
• Aile liderinin işi zamanında terk edememesi,
• Bir sonraki kuşağa devir planlamasının yapılmaması,
• Kardeşler veya kuzenler arasındaki rekabet,
• Yetenekli aile bireylerini işe çekememek,
• Doğru ve işler bir yönetsel yapı kurulmaması,

Aile şirketlerinde kurumsal iletişim yönetimi

Aile, duygusal ilişkilerin hâkim olduğu bir birlikteliktir. Şirket ise mantığın ve bunun uzantısı kuralların hâkim olduğu bir sosyal kurumdur. Bu nedenle duyguların baskın olduğu bir yapı olması nedeniyle aile şirketlerinin kurumsallaşması çok daha önemlidir.

Şirketlerin Kurumsallaşması

Şirketin amaçları doğrultusunda bir organizasyon yapısı tespit etmek

İş ve görevlerin tam olarak tariflerini yapmak

İşle ilgili yönetmelikleri yazılı hale getirmek

İş ve görev tanımlarına uygun olarak yetkileri dağıtmak ve sorumlulukları tespit etmek gerekir.

İşin geleceğini belirlemek ve bu hedef için plan yapmak

Aile ile diğer yöneticiler arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi

İş devamında sistemin ve işin gelişimini kontrol için bir aile meclisi oluşturulması gerekir.

Aile ve Diğer Yöneticiler Arasında Çatışma Çözme

İletişimin Üç Kuralı

• Anlatmak
• Anlamak
• Anlaşmak

Anlatmak

• Baskı altında olmamak
• Rahat olabilmek
• Kendine iç görü geliştirmek
• Duygu ve düşüncelerin farkında olabilmek
• Açık, anlaşılır ve somut bir dille kendini ifade etmek
• Karşısındaki kişinin seviyesine uygun yaklaşım belirlemek

Anlamak

• Saygı duymak
• Dinleme becerisine sahip olmak
• Jest, mimiklerle ve beden duruşumuzu ayarlamak
• Önemli ve değerli olduğunu hissettirmek
• Empati geliştirebilmek

Anlaşmak

• Sorun Çözme becerisine sahip olmak
• Sorun odaklı değil, çözüm odaklı yaklaşmak
• Çözüm yönünde harekete geçirmek, motive etmek
• Özgüveni geliştirme, benlik değerini güçlendirmek
• Kaza-Kazan yaklaşımı
• Uzlaşma becerisine sahip olmak
• Onay vermek ve takdir etmek

Başarılı aile şirketleri özellikleri

• Amaçlara uygun bir örgüt yapısı oluşturulmalı
• İş ve görev tanımları yapılmalı,
• İşletme içi personel, satın alma, görev, yetki vb. oluşturulmalı,
• Yetki ve sorumlulukları dağıtarak profesyonel bir yönetim oluşturulmalıdır.
• Aile üyesi olan ve olmayan çalışanlar için çok iyi bir yönetim geliştirme sistemi ve eğitim gerekir.
• Aile bireylerini, şirketin gelecek nesillere devam etmesi gerektiği konusunda sürekli eğitilmelidir.
• Topluma karşı duyarlı olunmalı ve güçlü bir işletme kimliği ortaya çıkarılmalıdır.
• Çalışanlarına adalet ve sadakat duygusu ile yaklaşılmalıdır.
• Topluma karşı yüksek bir sorumluluk duygusu gereklidir ve toplumsal hizmetlere katkı verilmesi gerekir.
• Ailenin ismi ürün ve hizmetlerle yaşatılmalı,
• Sürekli olarak araştırma yapılmalı ve yenilikler takip edilmelidir.
• Değişime karşı değil, değişime teşvik eden bir anlayışa sahip olunmalıdır.
• Eğitime önem verilmeli ve şirkette sürekli eğitim programları uygulanmalıdır.
• İyi bir muhasebe ve raporlama düzeni kayıt dışı işlemleri de içerecek şekilde korunmalıdır.
• İnsan kaynağını önemsemek,

Sonuç ve Değerlendirme

Başarılı aile şirketlerinde iletişim yönetiminde soğukkanlı, açık iletişim içinde farklılıklarımızın farkında olarak “değişim ve çeşitlilik” yönetimi sergilemelidir. Şirket yöneticileri uzlaşma ve sorun çözme yetenekleri geliştirerek uyumlu, olumlu ve sağlıklı ilişkiler ortaya koyabilir. Her bir şirket üyesi kendine yönelmeli, iç görü geliştirmeli, değişen çevre koşullarına uygun paradigmalar oluşturabilmelidir. Eğer bu süreci bağımsız yönetebilmede güçlük çekiyorsa aile içi iletişim yönetimi alanında uzman profesyonellerden danışmanlık desteği alabilmelidirler.

Fatih Kılıçarslan / Sosyal Hizmet Uzmanı/ Bakırköy Ruh Sinir Hastalıkları Hastanesi