Paranoid Kişilik Bozukluğu, çocukluk veya ergenlik döneminde başlayıp kişinin hayatına yayılan bir kişilik bozukluğudur. Paranoid kişilik bozukluğuna sahip kişilerin gösterdiği en temel özel özellik “güvensizliktir”. İnsan ilişkilerinde mantıklı akıl yürütme yollarıyla aksi iddia edilemeyecek bir güvensizlik yaşarlar. Mantıklı düşünce örüntüleri ve gerçeklik algıları yıkıma uğramış, başkalarının kendilerine zarar vereceği yönünde güçlü paranoyalar geliştirmişlerdir. Bu paranoyalar, kendilerini korumak adına tercih ettikleri yalnızlığı daha belirgin kılar, sosyalleşme sürecinde tehdit edici bir unsur halini alır. Paranoyalar sağlıklı insanların da zaman zaman şüpheci yaklaşımlarından kaynaklı sahip olabileceği düşünce kalıplarıyken,  paranoid kişilik bozukluğu olan bireylerin paranoyaları günlük hayatın işlevini ve kalitesini bozacak derecede yoğundur. Bu durum paranoid durum olarak adlandırılır ve kişilik bozukluğu tanısında odak noktasıdır.

Paranoid Kişilik Bozukluğu - DSM IV Tanı Ölçütleri

Paranoid Kişilik Bozukluğu (Paranoid Personality Disorder), aşağıdakilerden en az dördünün olduğu ,genç erişkinlik döneminde başlayan ,başkalarının davranışlarını kötü niyetli şeklinde yorumlayıp, devamlı olarak güvensizlik ve kuşku duyma halidir.

1-Yeterli bir temele dayanmaksızın başkalarının kendisini sömürdüğünden , aldattığından ya da kendisine zarar verdiğinden kuşkulanır.
2-Dostlarının ya da is arkadaşlarının kendisine olan bağlılığı ya da güvenilirliği üzerine yersiz kuşkuları vardır.
3-Söylediklerinin kendisine karsı kotu niyetle kullanılacağından yersiz yere korktuğundan dolayı sır vermek istemez.
4-Sıradan sözlerden ya da olaylardan aşağılandığı ya da gözdağı verildiği biçiminde anlamlar çıkartır.
5-Devamlı kin tutar, haksızlıkları, görmezden gelinmeyi ya da onur kırıcı davranışları affetmez.
6-Başkalarınca hissedilmeyen ama kendisince algılanan , karakterine ya da saygınlığına saldırıldığı şeklinde bir yargıya vararak, öfke ya da karşı saldırı ile birden tepki gösterir.
7-Haksiz yere, eşinin ya da arkadaşının sadakatsizliğiyle ilgili kuşkulara kapılır.

Paranoid Kişilik Bozukluğu olan insanların genel tutumları incelendiğinde, iş arkadaşlarının ve yakın arkadaşlarının kendilerine bağlılığı konusunda sürekli şüphe halindedirler. Bu yüzden samimiyet kurmaktan uzak dururlar. Samimi ilişkiler kurduklarında;  bu ilişkideki paylaşımların gelecekte kendilerine koz olarak kullanılacağını düşünürler. Kendilerine yöneltilen kişisel sorulardan hoşlanmazlar, mahremiyet alanları oldukça geniş algılanırlar. Eşlerine, sevgililerine yönelik geliştirdikleri güvensizlik onları sürekli kontrol etme isteği yönünde ortaya çıkar. İkili ilişkilerde sadakatsizliğe uğrama korkuları oldukça fazladır. Bu yüzden çoğu yalnız kalmayı tercih ederler. Eleştiriye aşırı duyarlı oldukları halde insanları eleştirme eğilimleri yüksektir. Suçlanmayı kabul etmezler, suçlamalarda kolayca bulunabilirler. Bu yönleriyle değerlendirildiğinde kullandıkları mekanizma projeksiyon savunma mekanizmasıdır.

Ayırıcı Tanı

Paranoid kişilik bozukluğunda hezeyanlar, halisünasyonlar ve formal düşünce bozukluğu yoktur. Bu yüzden paranoid şizofreniden ayırt edilebilir.

Epidemiyoloji

Bu kişilik bozukluğu toplumun yaklaşık % 0.5- 2.5’inde görülür. Bozukluk erkeklerde kadınlara oranla daha fazladır.

Tedavisi

Durumunu inkar etme ve direnç gösterme söz konusu olduğundan paranoid kişilik bozukluğu olan hastalar bir uzmana başvurmazlar. Kişilik bozukluklarının tedavisi oldukça zordur. Farmakolojik tedavi kişilik bozukluğu tedavisinde ikincil tedavi yöntemidir. En temek ve birincil yöntem psikoterapidir. Fakat kişinin terapiye katılımı kişiye eşlik eden paranoya ve kaygılardan dolayı düşüktür. Tedavi konusunda kötü bir tablo karşımıza çıkmış olsa bile komorbiditesi olan Majör Depresyon, Obsesif- Kompusif Bozukluk gibi bozukluklar tedavinin odağı haline getirilebilir.

Ve son söz Freud’un:

“Güç ve güveni hep dışımda aradım. Ama bunlar insanın içinden gelir. Ve her zaman oradadırlar.”