Sosyal İzolasyon Şemasının Genel Sunumu

Sosyal izolasyon şemasına sahipseniz kendinizi tüm dünyadan ve diğer insanlardan ayrı hissedersiniz. Sebebini tam olarak izah edemeseniz bile diğer insanlardan farklı olduğunuzu düşünürsünüz. Kendinizi bir grubun parçası, bir gruba ait olarak algılayamazsınız. Gruplar söz konusu olduğunda kendinizi izole ya da dışarıda kalmış hissedebilirsiniz. İki kişiyi aşan topluluklarda kendisinizi rahatsız hissedebilirsiniz. Sosyal izolasyon şeması kusurluluk şeması ile birlikte, sosyal fobinizin temel psikolojik dinamiklerinden biri olabilir.

Karakteristik Sosyal İzolasyon Davranışları

Sosyal izolasyon şemasında kendinizi sürekli farklı hissettirecek durumlar yaratabilir, kendinizi farklı ya da dışarıda hissedeceğiniz ortamlarda çokça bulunabilir; bu duygulardan kaçınmak içi aşırı çaba sarf edebilir ya da söz konusu duyguları kendinizden uzak tutmak için aşırı uğraş verebilirsiniz. Bu yollar çok farklı gibi görünse de en temeldeki farklı, dışarıda, izole olmuş algınızı güçlendirmek gibi ortak bir paydaya sahiptirler.

Sosyal izolasyon şemasına sahipseniz, etraftakilerden farklı ya da daha aşağıda hissedeceğiniz ortamlarda(Fakirseniz çok zengin muhitlerde takılabilirsiniz, farklı etnik grupların içinde olabilirsiniz vb.) bulunmaya çalışabilirsiniz.

Etrafınızdakilerle ilişkinizde farklılıkları abartıp, benzerlikleri küçümsüyor olabilirsiniz. İnsanlarla birlikte olduğunuzda bile kendinizi yalnız hissediyor olabilirsiniz.

İşyerinizde kendinizi en dışarıda algılıyor olabilirsiniz. Daha çok kendi kendinize kalıyorsunuzdur. Terfi etmekte zorlanıyorsunuz; çünkü grup çalışması gerektiren projelerde uyum sağlayamıyorsunuz.

Grup içinde gergin ve utangaçsınız. Gevşeyip, kendiniz olamıyorsunuz. Yanlış bir şey yapmaktan ya da söylemekten korkuyorsunuz. Bir sonraki sözünüzü planlamaya çalışıyorsunuz. Yabancılarla konuşurken rahatsızsınız. Diğer insanlara önerecek özel bir şeyiniz olmadığını düşünüyorsunuz.

Sosyal olarak gruplara katılmaktan ya da toplumun parçası olmaktan kaçınıyorsunuz. Yalnızca yakın aile çevrenizle ya da arkadaşlarla vakit geçiriyorsunuz.

İnsanlar aileniz ile karşılaştığında ya da onlar hakkında çok şey bildiğinde utanıyorsunuz. Aileniz hakkındaki bilgileri diğer insanlardan saklıyorsunuz.

Bulunduğunuz ortama uyum sağlamak için diğer insanlar gibi davranıyorsunuz. Onların sıra dışı yanlarınızı görmelerine izin vermiyorsunuz. İnsanların sizi utandıracaklarını ya da reddedeceklerine neden olacağını düşündüğünüz gizli bir hayatınız ya da duygularınız olabilir ya da varmış gibi algılayabilirsiniz.

Ailenizin eksikliklerinin üstesinden gelebilmenin üzerinde çok duruyorsunuz: statü kazanma, maddesel şeylere sahip olmak, iyi eğitimli görünmek, vs.

Doğanızın bazı yönlerini hiç kabul edemiyorsunuz; çünkü başkalarının bu yüzden hakkınızda kötü düşüneceğine inandınız (Utangaç, entellektüel, duygusal, kadınsı, zayıf, bağımlı vb.)

Fiziksel görünüşünüze çok düşkünsünüz. Diğer insanların sizi bulduklarından daha az çekici olduğunuzu düşünüyorsunuz. Fiziksel çekiciliğiniz için sıkı çalışıyorsunuz ve fiziksel kusurlarınıza çok duyarlısınız (Kilo, fiziksel görünüş, boy vb.)

Yavaş, akılsız, ve garip görünebileceğiniz durumlardan kaçınıyorsunuz (Üniversiteye gitmek, toplulukta konuşmak)

Sahip olmadığınız popülarite özelliklerine sahip diğer kişilerle kendinizi kıyaslıyorsunuz (Bakışlar, para, atletik beceri, başarı, giyim vb.)

Sosyal yetersizliğiniz olduğunu düşündüğünüz konularda telafi için aşırı çaba gösteriyorsunuz: popülaritenizi ya da sosyal becerilerinizi ispatlamak, kazanmak, doğru sosyal grubun üyesi olmak, kariyerinizde başarı elde etmek, ya da popüler çocuklar yetiştirmek gibi.

Bu şemaya sahip olmanız çok yakın arkadaşlarınızın olmasına engel değildir. Ancak onlarla grup içinde bulunmak sizin için zor olabilir. 

Sosyal İzolasyon Şemanızın Kökeninde Neler Olabilir?

Bu şemanın oluşumunda akranlarla yaşantılar çok önemli bir rol oynar. Bir farklılığınız(kilo, boy, görünüş, zeka, yaşadığınız semt vb)ın akranlarınız tarafından(okulda ya da bulunduğunuz ortamda) sizi incitici şekilde vurgulanması, sizinle dalga geçilmesi, bu durum nedeni ile dışlanmak şemanın oluşumunda etkin olabilir. Ayrıca kendi ailenizi akranlarınızın ailesinden farklı(fakir, eğitimsiz vb.) olarak algılamanız da önemli bir etken olabilir.  Bununla birlikte anne babanızın da bu şemaya sahip olması, kendilerini toplumdan soyutlamaları da önemli bir faktördür.

Özel Dikkat ! Sosyal İzolasyonda Şema Kimyası

Sosyal izolasyon şemasına sahipseniz kendinizi dışlanmış hissedeceğiniz ortamları daha çekici bulabilirsiniz. Örneğin yüksek standartçı kişilerin oluşturduğu seçkin topluluklar, “sosyetik” ortamlar gibi. Olduğunuz gibi kabul edileceğiniz gruplar ise size çekici gelmeyecektir.

Sosyal İzolasyon Şemasının İlişkinize Etkisi

Bu şema daha çok topluluklarla ilişkinizle ilgili olduğu için  ilişkilerinize ikincil olarak yansır. Kendinize, ait olduğunuz sosyal grubun çok dışında bir gruptan eş/partner seçebilirsiniz. Çok sosyal insanlar size çekici gelebilir; ancak zamanla bu sosyallikten rahatsız olacağınız için sorunlar yaşayabilirsiniz. Eşinizin gitmek isteyeceği topluluklara gitmek istemeyebilir ve bu yüzden tartışabilirsiniz. Toplum tarafından kabul edilebilirliğinizi arttırmak için aşırı güzel, yakışıklı, saygın eşler seçebilir veya onlar tarafından hoşlanılmaya ve seçilmeye çalışabilirsiniz.

Sosyal İzolasyon Şemasında Terapi Amaçları

Şema terapide temel amaç, diğer insanlardan daha az farklı hissetmenizde size yardımcı olmaktır. Genel yapının parçası olmasanız bile diğer insanlarla pek çok ortak noktamız vardır. En genel anlamda aynı ihtiyaçlara, duygulara vb. sahibiz; yani hepimiz insanız. Kesinlikle kabul edilmeyeceğiniz ortamlar olabilir; ancak amaç kabul edileceğiniz ortamları bulmak ve orda kalabilmenizi sağlamaktır. Gruplardan ve insanlardan uzak durma çabalarınızın önüne geçmek, yalnızlığınızdan kurtulmak temel hedeflerimiz arasında yer almalıdır.

Psikoterapist Yusuf BAYALAN