Kuşkuculuk Şemasının en temel göstergesi diğer insanlara güvenmekte zorluk çekmenizdir. Kuşkuculuk(Güvensizlik, Suistimal Edilme) Şemasına sahipseniz başkalarının canınızı yakacağı, sizi küçük düşüreceği, aldatacağı, size yalan söyleyeceği, hile yapacağı veya sizi istismar edeceği beklentisi içerisinde olursunuz. Bu şemaya sahipseniz size yapılan zararın bilerek yapıldığını; haksızlık veya aşırı ihmal sonucu olduğunu düşünürsünüz.  Size göre diğerlerine oranla hep daha çok siz kandırılmakta(ya da kandırılmaya çalışılmakta) ve kullanılmaktasınız. “Kısa çöp”ün bir şekilde hep size denk geldiğine(ya da getirildiğine) inanıyorsunuzdur. Bu şemaya sahipseniz, başkalarının size karşı gerçekten açık ya da dürüst olabileceğine ve sizinle gerçekten(hesapsız kitapsız) ilgilenebileceklerine inanmakta zorlanırsınız.

Karakteristik Şüphecilik Davranışlarınız

Şüphe şemasına sahipseniz elinizde çok az sağlam delil olsa bile diğer insanların sizi kullandığını ve bir şekilde sizden yararlandığını düşünürsünüz.

Diğer insanlardan korktuğunuz  ya da kullanılmayı/sömürülmeyi hak ettiğinize inandığınız için  diğer insanların sizi kötüye kullanmalarına müsaade edebilirsiniz.

Kendinizi genellikle diğer insanlara kıyasla daha çaresiz hissedersiniz.

Cinsellikten zevk almakta zorlanabilirsiniz. Bu, size bir zorunluluk gibi gelir ya da memnun olamazsınız.

İnsanların yanında gerginsinizdir; çünkü onların içten içe sizi aşağıladıklarını veya aşağılayacaklarını düşünür ve beklersiniz.

Diğer insanlardan çekinip korktuğunuz için kolaylıkla onlara boyun eğebilirsiniz.

Çektiğiniz acıdan ve yaşadığınız sıkıntılardan diğer insanların zevk aldığını hissedersiniz.

Çok az kanıtınız olsa da insanların gizli dürtüleri ve kötü niyetleri(fiziksel, cinsel vb.) olduğunu hissedersiniz.

Diğer insanların sizi kullanmalarına izin verebilirsiniz;  çünkü bunun yalnız kalmaktan daha iyi olduğunu düşünürsünüz.

Kişisel bilgilerinizi vermekte isteksiz davranırsınız, çünkü insanların bunu size karşı kullanacağını düşünürsünüz.

Zayıflık olarak algıladığınız özelliklerinizi(duygusallığınızı mesela)  göstermekten kaçınırsınız; çünkü insanların bundan faydalanıp size zarar vereceğine inanırsınız.

Erkeklere/kadınlara asla güvenilemeyeceğini düşünebilirsiniz. Bu yüzden onlara yakınlaşamazsınız.

Çocukluğunuzun büyük kısmını hatırlamayabilirsiniz.

Birinden korktuğunuzda, bir parçanız orada değilmiş gibi ortamdan  “kopar”sınız. Bu daha önce yaşamış olduğunuz bir travmanın belirtisidir.

Sıklıkla sado-mazoşist fantezileriniz(sizin başkalarına zarar verdiğiniz ya da başkalarının size zarar verdiği)   olur.

Bazen diğer insanlara, özellikle de en yakın olduklarınıza, acımasız ve tacizkar olabilirsiniz.

Diğerlerinin sizi yarı yolda bırakacaklarını ya da inciteceklerini düşündüğünüz için önceden onlara saldırabilirsiniz. Bu bir “önleyici saldırı”dır.

Bunu göstermeseniz bile sadist ve acımasız bir yanınız olabilir.

Şüphecilik Şemanızın Kökeninde Neler Olabilir?

Şüphecilik Şemasının kökenleri farklı olabilir. Küçük yaşlarda anne/babanızın taciz edici tutumları ile karşılaştıysanız bu şemayı geliştirmiş olabilirsiniz. Çevreye karşı şüpheci yaklaşan anne/babanızın düşünme şeklini model olarak da almış olabilirsiniz. Klinik gözlemler, evhamlı anne/baba tutumunun da kişinin kuşkuculuk şeması geliştirmesinde etkili olabileceğini göstermektedir. Kuşkuculuk Şemasına sahipseniz şunlara benzer yaşantılarınız olmuş olabilir:

Çocukken ailenizde fiziksel şiddete maruz kaldınız. Ailenizde biri sizi cinsel olarak taciz etti; ya da sürekli, cinsel olarak uyarıcı şekilde dokundu.

Ailenizde biri sizi aşağıladı, alay etti ya da küçük gördü.

Ailenize güvenemiyorsunuz. (Güveninizi sarstılar, zayıflıklarınızı kendi çıkarları için kullandılar, sözlerini tutmadılar, ya da size yalan söylediler.)

Ailenizde biri acı çektiğinizi görmekten zevk aldı.

Çocukken ağır ceza tehdidiyle bazı şeyleri yapmaya zorlandınız.

Ebeveynlerinizden biri aile dışındaki kimseye güvenmemeniz için sizi sürekli uyardı.

Aileniz size karşıydı.

Ebeveynlerinizden biri fiziksel rahatlık için sizinle uygun olmayan ve rahatsız edici şekillerde temasta bulundu.

İnsanlar size, acı veren şekillerde isimler taktı; alay konusu oldunuz.

Özel Dikkat ! Şüphecilik Şemasında  Şema Kimyası

Şema Kimyası kavramı, şemalar(temel ruhsal yapılanmalar)ın kendilerini sürdürücü özelliklerinin ilişkilerimize yansımasını ifade eder. Buna göre şemamıza uygun olan kişiler hayatımıza olumsuz etki etse bile bize daha çekici gelebilirler. Buna göre ya şemamıza uygun kişileri hayatımıza alıyor ya da ilişkimizde şemamıza uygun davranışlar sergiliyoruz.

Bu şemaya sahipseniz, sizi sürekli şüphe içinde bırakabilecek insanlar size daha çekici gelebilir(şema kimyası). Benzer şekilde sizi kullanan insanlarla beraberliğinizi sürdürebilirsiniz; çünkü derinde bir yerlerde, bunun hakkettiğiniz bir durum olduğuna ikna olmuşsunuzdur. Kuşkuculuk Şemasına sahipseniz partnerinizin aşağıdaki özelliklere sahip olma olasılığı yüksektir:

Sizi korkutan bir asabiyeti var.

Çok içtiğinde kontrolü kaybedebiliyor.

Arkadaşlarınızın ve ailelerinizin önünde sizi küçük düşürüyor.

Sürekli sizi aşağılıyor, eleştiriyor, kendinizi değersiz hissetmenize yol açıyor. İhtiyaçlarınıza saygı duymuyor.

İstediğini elde etmek için yalan ve aldatmak da dahil her şeyi yapıyor. Sadist ve acımasız –sizi ya da diğer insanları acı çekerken görmekten zevk alıyor.

İstediğini yapmadığınız zaman size vuruyor ya da tehdit ediyor. İstemediğiniz zaman bile sizi cinsel ilişkiye zorluyor.

Zayıflıklarınızı kendi çıkarlarına göre kullanıyor.

Sizi aldatıyor (arkanızdan sevgililer ediniyor).

Tutarsız, cömertliğinizden faydalanıyor.

Buradaki en önemli nokta, bütün bu olumsuz tutumlarına rağmen ondan kopmakta çok zorlanıyor olmanız hatta kopamamanızdır.

Şüphecilik Şemasının İlişkinize Yansıması

Şüphecilik şemasının özü, insanların ve özellikle yakın kişilerin her an art niyetli bir davranışta bulunabileceği olduğu için, bu şemanın ilişkilere etkisi belirgindir. En önemli sorun, sağlıklı bir ilişkinin temel duygusu olan “güven”den yoksun hissetmenizdir. Bu şemaya sahipseniz, partnerinizin sizi kullandığını hisseder ve çokça öfkelenirsiniz. Sürekli partnerinizin neyin peşinde olduğunu düşünürsünüz; çünkü gerçekten sizi sevdiği için değil bir çıkarı olduğu için yanınızdadır size göre. Bu durumda eşiniz sizi paranoyakça davranmakla suçlayabilir. Aşırı kıskanç tepkiler vererek aldatılmanıza engel olmaya çalışabilirsiniz. Bu da zamanla eşinizi bıktırıp sizden uzaklaştırabilir; ilişkinizi ve sizi yıpratabilir. Partnerinizin yanında rahat olamazsınız; çünkü sürekli karşı tarafa koz vermemeye çalışabilirsiniz. Dolayısıyla bir ilişkiden beklenen en temel duygulara eşiniz ve siz bir türlü sahip olamazsınız.

Kusurluluk Şemasında Terapi Hedefleri

Terapide temel amaç, herkesin olmasa da pek çok insanın güvenilir olduğunu kabul etmenize ve ona uygun davranmanıza yardımcı olmaktır. Bununla birlikte istismarcı insanlardan uzak durmanız üzerinde çalışılır.

Şemanız iyileştiğinde güvenilir insanlarla güvenilmez olanı ayırt etmeyi becerebilirsiniz. Kendinizi açma ve risk alma yolunda cesaret sahibi olursunuz; bu şekilde daha çak ve güvenilir arkadaşlık ilişkisi geliştirebilirsiniz.  Çocukluk yaşantılarınızı şimdiki hayatınıza taşıdığınızı fark eder ve bundan uzak durursunuz.

Psikoterapist Yusuf BAYALAN