Rasyonel emotif davranış terapistleri (Albert Ellis,1994; Albert Ellis & Lang,1994) insanları besledikleri çokça rastlanan on bir akla aykırı inancı ve iç konuşma sözünün neler olduğunu belirlemişlerdir. Bireyler bu akla aykırı inançları besleyerek kendilerinde önemli derecede depresyon, bunaltı, öfke ve daha başka duygusal sıkıntılar yaratırlar. Bu akla aykırı inançlar aynı zamanda zarara yol açan çeşitli davranışların ve önemli amaçların gerçekleştirilememiş olmasının da sorumlusudur.

Aşağıda sıralanan akla aykırı düşünceler üzerinde durup düşünerek, duygusal düzeyde beslediğiniz inançları seçebilirsiniz. Sizde öfke ve sıkıntıya neden olan bu akla aykırı inançları irdeleyip köklerini kazımaya girişebilirsiniz.

1- Önem verdiğim hemen hemen herkes tarafından sevilmek ya da beğenilmek benim için vazgeçilmez bir zorunluluktur.

Akılcı alternatif inanç: Önem verdiğim insanların çoğu tarafından sevilmeyi ve beğenilmeyi tercih ederim. Herkes tarafından sevilmediğimi ve beğenilmediğimi bilmek berbat bir şey değil, buna dayanabilirim, yinede kendimi değerli biri olarak görüyorum. Herkesin beni beğenmesini beklemek akılcı düşmez.

2- Başkalarının gözünde değerim olması için her bakımdan yetkin, yeterli ve becerikli olmalıyım.

Akılcı alternatif inanç: Ben kusursuz bir insan değilim, yanlış yapabilen, yetersizlikleri olduğu gibi güçlü yanları da olan biriyim. Kendimi geliştirme yolunda çaba göstereceğim. Başardığım şeylerde var. Yaptığım yanlışlardan ve yaşamın darbelerinden ders alabiliyorum.

3- Dünya adaletli olmalıdır. İnsanlar adaletle ve başkalarını da hesaba katarak davranmalıdır; böyle yapmazlarsa onlar ya kötü, hain, alçak kişilerdir ya da inanılmayacak kadar geri zekâlıdırlar. Suçlanmaları ağır cezalara çarptırılmaları gerek.

Akılcı alternatif inanç: Dünyanın ve öteki insanların adaletli ve mantıklı olmalarını tercih ederdim; ama yaşam çoğu kez adaletli değil. Mümkün olduğunda başkalarını adaletli davranmaları için bastıracağım.

4- Her şey olmasını istediğim gibi olmadığı zaman durum korkunç derecede kötü demektir.

Akılcı alternatif inanç: Her şeyin istediğim gibi olmasını tercih ederdim. Olaylar ve durumlar kimi zaman istediğim gibi olur, kimi zaman olmaz. Her şeyin istediğim gibi olmaması tabi hoş değildir; ama “her şey berbatta diyemem. Böyle bir durum hoşuma gitmez ama dayanabilirim.Çevremdeki olayları her zaman denetim altında tutamam ki. Benim elimden gelen, olaylara ilişkin inançlarımı ve iç konuşmalarımı denetlemekten ve bu yolla duygularımı geniş ölçüde denetlemekten ibarettir.

5- Depresyonum, öfkem, bunaltım ve mutsuzluğum konusunda yapabileceğim fazla bir şey yok; çünkü bunların nedeni başıma gelenlerdir.

Akılcı alternatif inanç: Duygularımın nedeni olaylar ve durumlara ilişkin inançlarım ile onlar hakkında kendi kendime söylediklerimdir.

6- Bir şey tehlikeli ya da ürkütücü ise ondan aşırı derecede tedirgin olmakta devam etmeli ve onun yeniden başıma gelmesi olasılığını aklımdan çıkarmamalı, sürekli tetikte olmalıyım.

Akılcı alternatif inanç: Potansiyel olarak tehlikeli durumların çoğu meydana gelmez. İhtiyatlı olabilir ve tehlikeli olayları bir dereceye kadar denetleyebilirim. Değiştiremeyeceğim kötü şeylerle uğraşabilir ve onlara uyum sağlayabilirim.

7- Yaşamın zorluklarıyla ve sorumluluklarıyla yüz yüze gelmekten kaçınmak ve bu karşılaşmayı ertelemek, onlarla yüz yüze gelmekten daha kolaydır.

Akılcı alternatif inanç:  Zorluklarla, sorumluluklarla, günlük işlerle uğraşmak yaşamın bir parçasıdır. Sorunlara daha başlangıç aşamasında iken müdahale etmek işimize gelmeyebilir; ama çok kötü bir şey sayılmaz. Sorunlar ortay çıkar çıkmaz onlarla uğraşmaktan yılmam, buna dayanabilirim. Sorumluluklarla zamanında uğraşmak gerçekten yaşamı kolaylaştırır.

8- Başkalarına çok muhtacım, dayanmak için kendimden daha güçlü birine gereksinim duyuyorum; yaşamımı kendi başıma yürütemem.

Akılcı alternatif inanç: Başkalarının bana yol göstermesini ve destek olmasını isterim; ama kendime dayanmak daha gerçekçi. Daha bağımsız olmayı öğrenebilirim.

9- Şimdiki duygularımın ve davranışımın başlıca nedeni geçmiş yaşantımdır; geçmişte beni çok etkilemiş olan şeyler yine çok etkilemeye devam edecek.

Akılcı alternatif inanç:  Benim şimdiki duygularım ve davranışım, yıllar önce meydana gelen uzak olaylardan daha çok şimdiki inançlarımla iç konuşmamın denetimi altındadır. Geçmişimin bazı yanları tatsızdır; fakat onlarla yaşamayı öğrenebilirim, zaten o yaşantılardan çok şey öğrenmiş bulunuyorum. Geçmişimin hoş olmayan, tatsız yanlarından da daha az rahatsızlık duymayı da öğrenebilirim.

10- Başka bir kimseyi umursuyorsam, o kimsenin sorunları yüzünden çok öfkelenmeli, bunaltıya ve depresyona kapılmalıyım.

Akılcı alternatif inanç: Başkalarının başına kötü şeyler gelmesinden üzüntü ve kaygı duyuyorum; elimden gelirse onlara yardım etme yolunda çalışacağım. Bununla birlikte, başkalarının talihsizliği ve mutsuzluğu bende aşırı depresyona ve mutsuzluğa doğrudan doğruya yol açmaz.

11- Hemen hemen her sorunun doğru ve mükemmel bir çözümü vardır, onu bulmamak çok kötü.

Akılcı alternatif inanç: Mükemmel çözümleri olmayan sorunlar hoşuma gitmez; ama onlarla yaşayabilirim. Karmaşık ve çoğu kez düş kırıklığı uyandıran dünyamı etkileyebilirim; fakat tamamıyla denetleyemem.

Referans: Lynn Clark, Ph.D., SOS! Duygulara Yardım,2000