Ailece hiperaktif olanlar var

Ailece hiperaktif olanlar var
 

Ayşegül Aydoğan Atakan

Milliyet

Eğer başladığınız işi bitiremiyor ya da bir işe başlamakta güçlük çekiyorsanız veya aynı anda pek çok işle meşgul oluyorsanız, unutkanlıklarınızdan hat safhada usandıysanız belki de sorununuz, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olabilir.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu her ne kadar yaramaz, yerinde duramayan çocukların hastalığı olarak bilinse de yetişkinler arasında da bu sorunun oranı hiç de az değil.
Çocukluklarında bu rahatsızlıkla doğanların yüzde 60’ından daha fazlasında, tedavi olsun olmasın DEHB’in erişkinlikte de devam ettiğini belirten Prof. Dr. Atilla Turgay, çoğu yetişkin hiperaktifin teşhisinin, çocuğunu doktora getirdiğinde konulduğunu söylüyor.
Toronto Üniversitesi Tıp Fakültesi Profesörü ve Scarborough Hastaneleri Psikiyatrik Araştırmalar Direktörü, Scarborough Hastaneleri’nde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Kliniği, Eğitim ve Araştırma Enstitüsü Direktörü; Psikiyatri Bölümü Araştırma Direktörü ve Çocuk ve Genç Psikiyatrisi Ana Bilim Dalı Başkanı, Kanada Dikkat Eksikliği Eğitim ve Araştırma Örgütü Kurucu Üyesi ve Eğitim Direktörü Prof. Dr. Atilla Turgay, sorularımızı yanıtlamaya devam ediyor.

DEHB genetik kökenli bir sorun mu?
Artık kesinlikle kanıtlandı ki bu hastalık kalıtsal olarak nesilden nesle geçiyor. Eğer ikizseniz, tek yumurta ikiziyseniz, kardeşinizde DEHB varsa siz de de olma olasılığı yüzde 80. Bu nedenle şizofreniden de meme kanserinden de daha kalıtsal olarak sayıyoruz. Eğer çocukta varsa, anne babadan bir tanesinde olma olasılığı 3’te birdir. Hem anne hem de babada varsa çocukta olma olasılığı yüzde 50’dir. Bu nedenle tüm aile bireylerini tarıyoruz.

DEHB’nin erişkinlerde görülme sıklığı nedir?
ABD’de yapılan bir çalışmada erişkin nüfusun yüzde 4.4’ünde görüldü. Bu şizofreninin dört katı demektir.

Erişkinlerde nasıl özellikler gösteriyor?
Erişkinlerde de bu rahatsızlık yaşamı çok olumsuz etkiliyor, işlerini ve evliliklerini kaybediyorlar.
Aşırı hareketlilikleri, davranışları, görünüşleri veya dikkat eksiklikleri nedeniyle sık iş kaybına uğrayabiliyor ya da işe alınamayabiliyorlar. Organizasyon bozuklukları olduğundan genelde başarısızlar. İşte başarısızlık, eşle ilişkide başarısızlık, çocukla ilişkide başarısızlık. Daha düşük işlerde çalışma, daha kolay iş kaybı görülüyor. Erişkin hastalar, unutkanlık ve organize olamama nedeniyle günlük yaşamlarını bir türlü ayarlayamıyorlar. Zamanı planlayamıyorlar. Örneğin birçok hastam geç geliyor, bazıları da randevusuna yanlışlıkla başka gün geliyor.

İşe başlayamıyorlar ya da aynı anda birçok işe başlıyorlar. Örneğin bir profesör hastam vardı ve işinden atılmak üzereydi. Çünkü yayın vermiyor, 5 kitaba aynı anda başlamış, beşini de yazmaya çalışıyordu.

Peki sosyal yaşamda ne gibi zorluklar yaşıyorlar?
Sosyal ilişkilerde çok büyük kaygıları oluyor çünkü isimleri karıştırıyorlar. Sırf bu nedenle partiye gitmiyorlar mesela.Dinlerken adapte olamıyorlar, gazete okurken bitiremiyorlar.

DEHB, eşler arasındaki ilişkileri nasıl etkiliyor?
Evlilik, doğum günü gibi özel günleri her zaman unutuyorlar. Eşler arasında cinsel bozukluklara kadar giden çok ciddi sorunlar görülüyor. Örneğin erişkin hastaların eşleri 'Benim hoşlandığım ya da hoşlanmadığım şeylere dikkat etmiyor’ diye yakınıyor. Ama ilaç tedavisinden sonra cinsel ilişkilerinde çok belirgin düzelmeler oluyor.

Erişkindeki sorun çocuğa nasıl yansıyor?

Çocuklarıyla da sorun yaşıyorlar. Anne babaların davranışlarında bozukluk varsa, örneğin kolaylıkla dikkatlerini kaybediyorlar veya şiddet davranışı gösteriyorlarsa bu ailelerde büyük bir gerginlik oluyor. DEHB’li anne babanın çocuğunda da bu sorun varsa bazen çocuklarının ilaçlarını vermeyi unutuyorlar mesela.

Başka sorunlar eşlik ediyor mu?

18 yaşından büyüklerde DEHB varsa bunlarda bir tek bu sorunun olma olasılığı yüzde 20’dir. Yüzde 80’inde birlikte bulunan bir bozukluk daha vardır. Bunların yüzde 50’sinde depresyon, yüzde 50’sinde de anksiyete bozukluğu var.

'Zihin uçuşması’ görülüyor

Erişkin hastaların yüzde 80’inde unutkanlık, en önemli sorunlarından biri. Bu kişiler, normal unutkanlıktan farklı olarak her şeyi hatırlamakta güçlük çekiyorlar. Bu unutkanlık nedeniyle genel olarak hatırlayamadığı için öğrenemiyor. Öğrenmede güçlük, yanlışlık yapmak, koyduğu şeyi bulamama şeklinde kendini gösteriyor.
Evliliklerini sürdüremiyor, bir işe başlayıp bitiremiyor, patronlarıyla geçinemiyorlar.
Erişkinlerde en sık görülen belirti, yaşamda yaşam hedefine ulaşamama ve başarısızlık duygusu.
Çocukluktaki yerinde duramama, yetişkinlerde yerini iç huzursuzluğu ve zihin uçuşması yani zihinlerini bir yere yöneltememeye bırakıyor.
Eş seçiminde sorunları var, çünkü çok kolay kırabiliyorlar eşlerini. Evliliği sürdürme olasılıkları da daha düşük.
Zamanı iyi kullanamıyorlar. İşlerini yetiştiremiyorlar, bunun yarattığı bir telaş görülüyor.