Vajinismus nasıl tedavi ediliyor?

ÖZGÜR GÖKMEN ÇELENK / RADİKAL

Kökeninde baskıcı bir aile yapısı, özellikle de 'otoriter' babanın yattığı vajinismus, cinsel ilişkiyi imkânsız hale getiriyor. Çaresi, haftada bir yapılan ve genellikle sekiz seans süren seks terapileri. Terapilerin temelinde gevşeme ve duyarsızlaştırma egzersizleri var

Vajina kaslarına botoks uygulaması, kızlık zarının ameliyatla alınması, sakinleştirici... İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ve Cinsel Eğitim, Tedavi ve Araştırma Derneği Genel Sekreteri Prof. Dr. Doğan Şahin’e göre bu tedavilerin hiçbiri vajinismusu sonlandırmıyor. Temelinde korku yatan vajinismusun tek çözümü cinsel terapiler. Prof. Dr. Şahin Radikal Gazetesinden ÖZGÜR GÖKMEN ÇELENK'in sorularını yanıtladı.

Vajinismus nedir?
Vajinanın dış kaslarında cinsel birleşmeyi engelleyecek biçimde istem dışı kasılma olmasına vajinismus diyoruz. Vajinadaki bu kasılma çoğu zaman cinsel birleşmeye ya da parmak, tampon gibi bir şeyin girmesine izin vermeyecek kadar kuvvetlidir. Çok az vakada zorlamayla giriş olabilir. Bazı vakalarda bacaklarda da kasılma meydana gelir. Eş, cinsel birleşme girişimde bulunduğunda itme, korku ve panik duyguları ortaya çıkabilir.

Vajinismus ne zaman fark ediliyor?
Birçok vakada Vajinismus cinsel yaşamın başından beri var. Ancak kadınlar cinsel birleşme denemesinde bulunmadıkları için bu durumun farkında olmuyor. Bu kadınların önemli bir kısmı evlilik öncesinde nişanlılarıyla cinsel birleşme denemesinden bilinçsiz olarak kaçar. Bu durumu da ahlaki, dini nedenlere bağlar. Evlendikten sonra da yorgunluk, baş ağrısı gerekçesiyle birleşme denemesinden kaçınır. İlk cinsel birleşme denemesinde korku ve kasılma ortaya çıkınca genellikle birkaç ay içinde cinsel birleşme denemeleri giderek seyrelir. Çift sürtünerek boşalma alışkanlığı geliştirir. Tedavi arayışı birçok vakada evlilikten sonraki bir yıl içinde ortaya çıkar. Ancak bazı vakalarda 20 yılı geçebilir. Çiftler genellikle çocuk sahibi olmak istediklerinde ya da çevreden gelen ‘çocuk yapın’ baskısıyla doktora gider. İstanbul Tıp Fakültesi’ne evlilikten 20 yıl sonra başvuran vakalarımız olmuştu.

Sık görülüyor mu?
Kadınların en fazla karşılaştığı cinsel işlev bozuklukları listesinde üçüncü sırada yer alıyor. İlk iki sırada orgazm bozukluğu ve cinsel isteksizlik var. Ancak doktora başvuranlara baktığımızda en çok Vajinismus yüzünden gidildiğini görüyoruz. Çünkü bu çok daha hayati bir konu.

Vajinismusta ortak özellikler neler?
Bu kadınlar genellikle çocuksu özelliklere sahip, cinsel açıdan tecrübesizdir. Cinsel güvensizlikleri, korkuları ve çatışmaları nedeniyle kırılgandırlar. Yapılan birçok araştırmada vajinismuslu kadınların kurallara uyan, kızgınlığını dışa vuramayan kişiler oldukları saptandı.

Vajinismusun sebebi nedir?
Baskıcı baba Vajinismusun ortaya çıkmasında önemli bir neden. Araştırmalara göre, Vajinismuslu kadınlar babanın otorite figürü olduğu bir evde büyüyor ve sürekli fiziksel, sözel şiddet görüyor. Bu kadınların babalarında otorite saplantısı, baskın olmak için ceza uygulama, alkolizm, psikopati saptanıyor. Yine baba -kız ilişkisindeki güçlükler vajinismusu ortaya çıkaran nedenlerden.

Annenin rolü var mı?
Zayıf ve güçsüz anne Vajinismusta etkili. Kocasından dayak yiyen ya da kızını baba dayağından koruyamayan annelerin zayıf bir kadın modeli oluşturdukları söylenebilir. Dayak atan baba ile dayak yiyen anneden oluşan aile modeli erkek-kadın rollerini katı bir biçimde ayırır. Bu da erkeklerin şiddet uygulayan kişiler olarak algılanmasını sağlayarak vajinismusu ortaya çıkarabilir. Ayrıca cinselliği aşağılayan aileler de vajinismusun ortaya çıkmasına zemin hazırlar. Vajinismusu olan kadınların annelerinin sıklıkla cinselliği değersizleştirdikleri gözleniyor. Muhtemelen kendi cinsel yaşamları tatmin edici olmadığı için bazen kibar, iyi örtülmüş bir şekilde, bazen de açıkça cinselliği hem aşağılar hem de kontrol ederler. Bu annelerin cinselliği sadece erkeklerin istediği ve hayvani bir şey olarak gördükleri söylenebilir. Bu anneler kızlarına cinselliği ve cinsel organları kirli, hayvansı olarak yansıtırlar.

Yanlış bilgiler Vajinismusta etkili mi?
Vajinismuslularda cinsel birleşmenin çok acı verici, büyük oranda kanamalara, hastalanmaya hatta ölüme yol açabileceği düşüncesi yaygın. Ayrıca kızlık zarının kutsallığı ve korunmasına önem verilmesi gibi kültürel faktörler de vajinismus gelişiminde etkili.

Eş bu sorunda rol oynuyor mu?
Birçok araştırmaya göre Vajinismuslu kadınların eşleri, pasif, bağımlı, aşırı düşünceli ve eşleriyle bilinçdışı bir anlaşma içinde, cinsel birleşmeden kaçınan kişiler. Bizim bir çalışmamızda vajinismuslu kadınların kocaları kendilerini ‘atak olmayan ve kolay vazgeçen insanlar’ olarak tanımladı. Kadınlar da kocaları hakkında benzer yargıları dile getirdi. Ayrıca bu kadınların eşlerinin de cinsel deneyimleri az. Birçoğunun evlilik öncesi başka kadınlarla cinsel deneyimi son derece sınırlı.

Vajinismus nasıl tedavi ediliyor?
Haftada bir yapılan ve sekiz seans süren seks terapileriyle tedavi yapılıyor. Tedavinin esasını vajinadaki istem dışı kasılmanın aşamalı egzersizlerle ortadan kaldırılması oluşturuyor. Terapiler gevşeme, hayalleme, duyarsızlaştırma tekniklerini kapsıyor. Ayrıca Vajinismusa yol açan etkenlerin çözümlenmesi sağlanıyor.

Botoks, kızlık zarının alınması gibi yöntemler başarı sağlıyor mu?
Hayır, maalesef bunlar tedavide yararsız yaklaşımlar. Vajinismusun kızlık zarıyla bir ilişkisi yok, kızlık zarının operasyonla alınması sorunu çözmez. Vajinaya botoks uygulanması da kadının iradesini kırmaya yönelik olduğu için etik değil. Botoks uygulamasında vajina kasları felç ediliyor, böylece cinsel birleşme sağlanabiliyor. Ancak kadının korkusu, cinsel birleşmeye karşı direnci, varsa travmaları tedavi edilmeden kalır. Ayrıca botoksun etkisi geçtiğinde Vajinismus tekrar ortaya çıkabilir. Bir başka yararsız uygulama genel anestezi altında cinsel birleşme. Genel anesteziyle vajinal kaslar da gevşer. Bu sırada cinsel birleşme gerçekleşse bile daha sonraki denemede vajina kasları gene kasılır. Üstelik iki kişinin haz paylaşımı demek olan sevişme sırasında bir kişi uyutuluyor. Bu yaklaşım yararsız olduğu kadar etik de değil. Sıcak su banyosu, anestezik pomadlar, ağrı kesiciler, sıkıntı gidericiler Vajinismusu çözmez, ancak bu yöntemler sadece cinsel birleşme korkusu olan vakalarda işe yarayabilir.

Ağrılar ciddiye alınmalı
Ağrılı cinsel ilişki pek çok kadının sorunu. Tıpta disparoni olarak adlandırılan bu durum, basit bir enfeksiyondan kaynaklanabileceği gibi ciddi hastalıklara da işaret edebiliyor. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Fuat Demirkıran ağrılı cinsel ilişki hakkındaki soruları yanıtladı.

Disparoni nedir?
Kadınlarda cinsel ilişkiye genital ağrının eşlik etmesidir. Ağrı genellikle vajina ya da kasık bölgesinde gelişiyor. Disparoniden yakınan kadınlar, acının verdiği korkuyla cinsel ilişkiye girmekten kaçınabiliyor. Hatta ağrının çok şiddetli olması, vajinal kaslarının ilişkiye girilmesine engel olacak kadar sıkı kasılmasına yol açabiliyor.

Disparoni ne zaman ortaya çıkıyor?
Genellikle cinsel hayata yeni başlandığı dönemde.

Sebepleri nelerdir?
* Vajinal bölgede ya da rahimde gelişen enfeksiyonlar. Örneğin herpes simpleks enfeksiyonu (genital uçuk) ya da vajinit.
* Vajinada, rahimde veya yumurtalıkta gelişen kitle ve tümörler.
* Vajinada yabancı cisimlere karşı oluşan alerjiler.
* Endometriyozis (rahim içi dokunun rahim dışında bir organda bulunması.)
* Yeterince hazır olunmadan ilişkiye girme ve buna bağlı vajinada oluşan tahriş.
* Menopoz döneminde vajinada oluşan kuruluk.
* Kızlık zarıyla ilgili sorunlar. Örneğin kızlık zarının yapısal olarak sert olması.
* Ender olarak görülse de doğumsal vajina kusurları.
* Psikolojik sorunlar.

Nasıl tedavi ediliyor?
Kimi vakalarda ilaç tedavisi yeterli. Kimilerinde de cerrahi yönteme başvurmak gerekebiliyor. Örneğin, sorun enfeksiyondan kaynaklanıyorsa antibiyotik tedavisi yeterli gelebiliyor. Eğer cinsel ilişkide oluşan ağrının nedeni yumurtalık kistleri, tümörleri, endometriyozis veya miyom olarak düşünülüyorsa genellikle laparoskopik cerrahi yöntemle sorun giderilebilir. Kızlık zarı cinsel ilişki sırasında yırtılmayacak kadar kalınsa, basit bir cerrahi yöntemle hemen kesilerek sorun gideriliyor. Sorunun psikolojik olduğu düşünülüyorsa hasta bir uzmana yönlendiriliyor.