DEHB Tanılarında Dünya Genelinde Hızlı Artış: Yaşam Boyu Süren Bir Mücadele mi?

BBC Türkçe'de yayımlanan habere göre, dünya genelinde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanılarında son yıllarda belirgin bir artış yaşanıyor. İngiltere'de 2015'ten bu yana DEHB ilacı reçete edilen kişi sayısı üç katına çıkarken, ABD'de 2016-2022 yılları arasında 3-17 yaş aralığında bir milyon çocuğa daha DEHB teşhisi kondu. Türkiye'de de benzer bir artış gözlemleniyor; uzmanlar, son 30 yılda DEHB görülme sıklığının iki katına çıktığını belirtiyor.

Uzmanlar, DEHB tanılarındaki bu artışın birkaç nedene bağlı olduğunu ifade ediyor. 1990'larda uluslararası çapta tanınmaya başlayan DEHB'nin, başlangıçta büyük ölçüde çocukları etkilediği düşünülüyordu. Ancak 2000'li yıllardan itibaren, bozukluğun etkilerinin yetişkinlikte de devam ettiğine dair farkındalık arttı. Bu durum, çocukluk döneminde tanı konulamayan ancak yetişkinlikte semptomları devam eden bireylerin teşhis edilmesine olanak sağladı. Ayrıca, sağlık hizmetlerine erişimdeki iyileşmeler ve hastalığa dair önyargıların azalması da tanıların artmasına katkı sağladı.

DEHB tanılarında cinsiyetler arasında belirgin farklar bulunuyor. Erkek çocuklarda DEHB belirtileri daha görünür olduğundan, ebeveynler ve öğretmenler tarafından fark edilmesi kolaylaşıyor. Buna karşın, kız çocuklarının rahatsızlığı daha sessiz yaşaması ve toplumda kızlardan uyumlu olmalarının beklenmesi, tanının atlanmasına neden olabiliyor. Bu durum, kız çocuklarında DEHB'nin fark edilme olasılığını düşürüyor.

DEHB'nin semptomları yaş ilerledikçe değişiklik gösterebiliyor. Hiperaktivite ve dürtüsellik belirtileri azalma eğilimi gösterirken, dikkat ile ilgili sorunlar devam edebiliyor. Bu nedenle, özellikle yetişkinlik döneminde DEHB belirtilerinin fark edilmesi ve uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması önem taşıyor.

Sonuç olarak, DEHB tanılarındaki artış, hem tıp dünyasında hem de toplum genelinde bu bozukluğa dair farkındalığın yükseldiğini gösteriyor. Ancak, özellikle kız çocuklarında tanının atlanmaması için daha dikkatli olunması ve toplumsal cinsiyet rollerinin etkilerinin göz önünde bulundurulması gerektiği vurgulanıyor. Ayrıca, DEHB'nin yaşam boyu sürebilen bir bozukluk olduğu gerçeğiyle, hem çocukluk hem de yetişkinlik döneminde uygun tedavi ve destek mekanizmalarının sağlanması önem arz ediyor.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanılarında son yıllarda belirgin bir artış gözlemlenmektedir. Bu artış, hem çocuklar hem de yetişkinler arasında görülmekte ve farklı demografik grupları etkilemektedir.

Küresel Prevalans:

• Çocuklar ve Ergenler: Dünya genelinde çocuklar ve ergenler arasında DEHB prevalansı yaklaşık %5,29 olarak tahmin edilmektedir. Bu oran, bölgelere ve demografik özelliklere göre farklılık gösterebilir. Neurolaunch

• Yetişkinler: Yetişkinlerde DEHB prevalansı dünya genelinde yaklaşık %2,5 ila %4 arasında değişmektedir. Ancak, tanı koymadaki zorluklar nedeniyle bu oranlar düşük tahmin ediliyor olabilir. Neurolaunch

Amerika Birleşik Devletleri:

• Çocuklar: 2022 verilerine göre, ABD'de yaklaşık 6,5 milyon çocuk (%10,5) DEHB tanısı almıştır. Chadd

• Yetişkinler: 2024 yılında yapılan bir çalışmada, ABD'de yaklaşık 15,5 milyon yetişkinin (%6) DEHB tanısı aldığı tahmin edilmektedir. Chadd

İngiltere:

• Reçete Sayıları: İngiltere'de DEHB ilaçları reçetesi alan hasta sayısı 278.000'e ulaşmış ve bir önceki yıla göre %18'lik bir artış göstermiştir. Özellikle 25-40 yaş arası kadınlar arasında belirgin bir artış gözlemlenmiştir. The Times

Avustralya:

• Tedavi Gören Kişi Sayısı: Avustralya'da DEHB tedavisi gören kişi sayısı son on yılda %300 artarak 2022-2023 döneminde 470.000'e ulaşmıştır. Bu artış, özellikle yetişkinler ve kadınlar arasında daha belirgindir. Herald Sun

Tanı ve Tedaviye Erişim:

• Bekleme Süreleri: İngiltere'de genç yetişkinler arasında DEHB tanısı ve tedavisi için bekleme süreleri iki yılı aşabilmektedir. Bu durum, özellikle kadınlar arasında daha yaygındır ve bölgesel farklılıklar göstermektedir. The Times

• İlaç Erişimi: ABD'de DEHB tanısı almış yetişkinlerin yaklaşık üçte biri son bir yıl içinde uyarıcı ilaç reçetesi almış, ancak bunların dörtte üçü ilaç temininde zorluklar yaşamıştır. Reuters

DEHB tanılarındaki bu artış, farkındalığın artması, tanı kriterlerindeki değişiklikler ve sağlık hizmetlerine erişimdeki iyileşmeler gibi faktörlere bağlanmaktadır. Ancak, tanı ve tedaviye erişimdeki zorluklar ve bölgesel farklılıklar, DEHB yönetiminde hâlâ önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tanılarındaki artışı görsel olarak incelemek için çeşitli istatistiksel grafikler bulunmaktadır. Aşağıda, farklı bölgelerdeki DEHB tanı oranlarını gösteren bazı grafikler sunulmuştur:

1. Dünya Genelinde DEHB Prevalansı:

Dünya Sağlık Örgütü'ne göre, dünya genelinde çocukların yaklaşık %5-7'si DEHB tanısı alabilir.

2. Türkiye'de DEHB Görülme Sıklığı:

Türkiye'de yapılan araştırmalar, çocuklar arasında DEHB prevalansının %5 civarında olduğunu göstermektedir.

3. ABD'de DEHB Tanısı Alan Çocuk Sayısı (Yıllara Göre):

Son verilere göre ABD’de 16 milyondan fazla çocuk için (%9,4) DEHB tanısı konmuştur.

4. İngiltere'de DEHB İlaç Reçetesi Alan Kişi Sayısı (2015-2024):

İngiltere'de 2015'ten bu yana DEHB ilacı reçete edilen kişi sayısı üç katına çıkmıştır.

DEHB tanılarındaki artışın nedenleri arasında farkındalığın artması, tanı kriterlerindeki değişiklikler ve sağlık hizmetlerine erişimdeki iyileşmeler bulunmaktadır.

Ancak, tanı ve tedaviye erişimdeki zorluklar ve bölgesel farklılıklar, DEHB yönetiminde hâlâ önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.

İngiltere'de Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) tedavisi için reçete edilen ilaçların sayısı son yıllarda önemli ölçüde artmıştır. NHS Business Services Authority'nin verilerine göre, 2023-2024 döneminde yaklaşık 278.000 hasta merkezi sinir sistemi uyarıcıları ve diğer DEHB ilaçları kullanmıştır; bu, bir önceki yıla göre %18'lik bir artışı temsil etmektedir.

Bu artış özellikle 25-40 yaş arası kadınlar arasında belirgindir; bu grup, tarihsel olarak DEHB tanısı konulmamış bir demografiyi temsil etmektedir. Son dönemde yönetmen Greta Gerwig, reality TV yıldızı Sam Thompson ve TV sunucusu Sue Perkins gibi ünlülerin DEHB tanısı aldıklarını açıklamaları, farkındalığın artmasına katkı sağlamıştır. The Times

En yaygın reçete edilen ilaçlar arasında metilfenidat (Ritalin'in etken maddesi) ve lisdeksamfetamin (Elvanse olarak bilinir) bulunmaktadır. Metilfenidat, DEHB tedavisinde yaygın olarak kullanılan bir uyarıcıdır ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite belirtilerini azaltmada etkilidir. Vikipedi

Bununla birlikte, bazı doktorlar özel kliniklerin DEHB tanısını çok kolay koyduğuna dair endişelerini dile getirmektedir. Özellikle, Royal College of Psychiatrists eski başkanı Sir Simon Wessely, bazı özel sağlayıcıların tanıyı "inanılmaz derecede kolay" koyduğunu belirtmiştir. Bu durum, yanlış tanı ve gereksiz ilaç kullanımına yol açabileceği için endişe yaratmaktadır.

NHS, DEHB tanısı ve tedavisi için uzun bekleme süreleriyle ilgili sorunları ele almak amacıyla bağımsız bir uzman görev gücü oluşturmuştur. Bu girişim, artan başvuru sayılarıyla başa çıkmak ve hizmetlerin iyileştirilmesini sağlamak amacıyla başlatılmıştır. The Times

Sonuç olarak, İngiltere'de DEHB tanısı ve tedavisi alan kişi sayısındaki artış, farkındalığın artması ve tanı kriterlerindeki değişikliklerle ilişkilendirilebilir. Ancak, tanı süreçlerindeki tutarlılık ve ilaç kullanımının uygunluğu konusundaki endişeler, sağlık otoriteleri ve uzmanlar tarafından dikkate alınmaktadır.

Kaynaklar:

• https://www.bbc.com/turkce/articles/c24nv0zgmr5o
• The Times
• Aktüel Psikoloji
• Yapay Zeka