Uzamsal Dizi Sinestezisi ve Bellek İlişkisi

Haftalık bir plan yapmaya çalıştığınızı ve takvimdeki günlerin size neredeyse dokunabileceğinizi hissettiğiniz kadar gerçek bir şekilde bir merdivenin basamakları gibi göründüğünü hayal edin. Uzamsal-dizi (spatial-sequence) sinestezisi olan yani rakamsal dizileri görsel imgeler gibi algılayan insanların da yaşadıkları budur. Araştırmacılar bu türden bir sinesteziye sahip olan kişilerin belleklerinin böyle bir algılamaya sahip olmayan kişilere göre daha güçlü olduğunu göstermektedir.
Uzamsal-dizi sinestezisi, duyuların birbirine farklı şekillerde bağlandığı nöral bir surum olan sinestezinin birkaç türünden biridir. Örneğin renk sinestezisinde harfler ve rakamlar belli renklerle birleştirilmiştir, öyle ki mesela altı rakamı o kişiye hep kırmızı görünmektedir. Farklı sinestezi türlerinde örneğin kedi kelimesi kişinin ağzında domates çorbası gibi bir tat bırakabilmekte ya da flüt sesi mavi bir bulut gibi görünebilmektedir.

BELLEKBECERİLERİ TESTİ

Araştırmacılar sinestezinin özellikle de uzamsal-dizi sinestezisinin belleği güçlendirip güçlendirmediğini merak etmişlerdir. Bu amaçla Edinburgh Üniversitesiöğretim üyelerinden psikolog Julia Simner, uzamsal-sıra sinestezisi olan 10 kişinin bellek becerilerini test etmiştir.
Katılımcılar 1950-2008 yılları arasındaki 120 olayın, örneğin Nelson Mandela’nın cezaevinden çıkarılması (1990) ya da My Fair Lady’nin Akademi Ödülü’nü alması (1965) gibi olayların tarihlerini kolaylıkla hatırlamışlardır. Sinestezisi olmayan kişilerin tarihler için yanılma payı ortalama 8 yıl iken, sinestezikler için bu sürenin 4 yıl olduğu belirlenmiştir. Ayrıca belirli yıllarda kendi yaşamları ile ilgili gerçekleşmiş olayları da kontrollere göre iki kat daha fazla adlandırabilmektedirler.

DOĞUŞTAN GELEN BİR ÖZELLİK

Cortex dergisinin Kasım-Aralık 2009 sayısında yayınlanan çalışmada, uzamsal-dizi sinestezisi ile kişinin yaşamının herhangi bir noktasındaki tüm olayları büyük bir netlikle hatırlayabildiği hipertimestik sendrom arasında da bir ilişki olduğu ileri sürülmektedir. Simner sonuçları, zaman çizelgesini görsel olarak algılayabilen birinin tarihi olayları daha iyi hatırlayacağı şeklinde açıklamaktadır.
Baylor Tıp Okulu’ndan David Eagleman, bulguların ezberlemeyi kolaylaştırmak üzere ezberlenecek nesneleri uzamsal lokalizasyonlara yerleştirmek şeklindeki tekniği desteklediğini, sinestezikler için bu tekniğin doğuştan gelen bir özellik olduğunu söylemektedir.

BİRGÜN GAZETESİ