Ümitsizlik ve İntihar Birbiriyle İlişkili

KOCAELİ GAZETESİ - Özel Cankat Cerrahi Tıp Merkezi Psikiyatri Uzmanı Dr. Hülya Koçyiğit Dağ Son günlerde artan intihar vakaları nedeniyle Kocaeli Gazetesine çeşitli konularda önemli açıklamalar yaptı.

Dağ, "Ümitsizlik ve çaresizlik olduğu sürece intihar da olacaktır. Kocaeli'de işsizlik ve ekonomik şartlardaki kötüleşmenin neden olduğu psikiyatrik hastalıklarda ve dolayısıyla intiharlarda artıştan söz edilebilir. Kişideki davranış değişiklikleri dikkate alınmalıdır" dedi.

BİRDEN ÇOK NEDEN

 İntiharın nedenleri nelerdir? Kentimizdeki intihar vakalarını incelediğinizde ağırlıklı olarak hangi nedenlere rastlıyorsunuz?

İntihar tek bir nedene bağlı değildir. Bu yüzden karmaşık ve tahmin edilmesi güç bir durumdur. İntihar vakalarında büyük oranla psikiyatrik faktörler, özellikle depresyon, madde kullanımı, şizofreni ön planda yer alıyor. Tüm intiharların neredeyse yüzde 95'inde ruhsal bir rahatsızlık tanısı olduğu düşünülüyor. Depresif bozukluklar ve şizofreni, intiharın en yüksek olduğu psikiyatrik durumlardır.

İNTİHARLARDA ARTIŞ

İntihar vakalarının artışında başta depresyon olmak üzere psikiyatrik tanıların artması önemli bir nedendir. Kocaeli'de işsizlik ve ekonomik şartlardaki kötüleşmenin neden olduğu psikiyatrik hastalıklarda ve dolayısıyla intiharlarda artıştan söz edilebilir. Psiko-sosyal krizler, iş kaybı, ilişkinin bozulması, umutsuzluk, çaresizlik, yalnızlık duygularının yoğunluğu da intihar riskini etkiler. Bireyi kendi başının çaresine bakmak durumunda bırakan koşullar ne kadar çoğalırsa intihar olayları da o ölçüde artar.

 Ekonomik kriz intihar vakalarını arttırdı mı?

İntihar oranı, ekonomik kriz dönemlerinde artış göstermektedir. İşsizlik dönemlerinde yükselirken iş olanaklarının yüksek olduğu zamanlarda ve savaş zamanlarında azalmaktadır. Ekonomik şartların kötüleşmesi özelliklede toplumun genelini etkileyen ekonomik kriz dönemlerine intihar oranları artmaktadır. Ekonomik şartların iyileştiği, iş oranlarının arttığı dönemlerde intihar vakalarında azalma söz konusu olmaktadır.

İNTİHAR KARARI

 Bir insan intihar etmeden önce hangi süreçlerden geçiyor? İntihar kararını nasıl alıyor?

Bazı insanlar hayatlarının hiçbir evresinde eyleme dökülmemiş intihar fikirlerine sahiptir. Bazıları eylemden aylar, günler önce planlar yaparlar. Kimileri de tasarlanmış bir şekilde impulsif intihar girişimleri gerçekleştirirler. Planlanmış intihar yöntemlerinin ölümle sonuçlanma oranı çok daha yüksektir. Günlük yaşamımızda sıklıkla rastladığımız intiharlar, düşünülmemiş, planlanmamış impulsif tarz dediğimiz intiharlardır.

 İntihar etmeyi düşünen kişi, önceden bunun sinyallerini veriyor mu?

İntihar girişimi öncesi kişilerin sıklıkla hastanelere, sağlık ocaklarına başvurduğu belirlenmiştir. Bu aslında bir yardım arama davranışıdır. Kişi "İntihar edeceğim" diyerek başvurmuyor. Bir takım bedensel ve ruhsal şikayetlerle gidiyorlar. Özellikle sağlık çalışanlarının şüphelendikleri kişilerde intihar düşüncesini sorgulamasında fayda vardır. "Son günlerde yaşamınıza son vermeyi düşündünüz mü?" gibi sorular intiharı arttırmaz. Tam tersi sağlık çalışanlarının bir an önce kişiye yardım etmesini sağlar.

 İntihar için kişiler hangi biçimleri tercih ediyor?

İntihar biçimleri genellikle ilaç içme, kendini asmak, yüksekten atlama, ateşli silahlar şeklinde olmaktadır. İntihar düşüncesinin yoğunluğu, özellikle geçmişte intihar girişimlerinin olması, kurtulma olasılığının daha az olduğu yöntemleri seçmede önemli rol oynar.

AİLEDE İNTİHAR

 Ailesinde intihar eden ya da intihar teşebbüsünde bulunan birinin intihar etme riskinin yüksek olduğu belirtiliyor. Bu ne derece doğru ve neden böyle bir süreç yaşanıyor?

Ailede intihar girişimlerinin olması çoğunlukla psikiyatrik hastalıklarla ilişkilidir. Benzer psikiyatrik hastalıkların olması intihar riskini de beraberinde getirir. Psikiyatride hasta şikayeti (anamnez) alınırken zaten sorulan sorulardan biridir. "Ailenizde intihar eden oldu mu?" sorusu kişinin tanı, tedavi ve takibinde çok önemlidir.

 Kişi intihar etmeden önce neler yapar?

Eğer planlı, üzerinde çok düşünülmüş ve yardım arama davranışının olmadığı bir durumsa, intihar öncesi veda niteliğinde mektup yazılabilir. Sevdiği kişilere eşyalarını armağan edebilir. Bazen hiçbirşey yapmayabilir de. İntihar bir tür yardım arayışı içeriyorsa kişi sağlık kuruluşlarına başvurur. Yakınlarına mutlaka intihar edeceğinden söz eder. Aslında intihar çoğu zaman yardım çığlığıdır. Sadece bunu önceden fark edebilmek önemlidir.

YAŞ DURUMU

 İntihar vakaları en çok hangi yaş grubunda görülüyor? Bir kere teşebbüste bulunan yeniden deniyor mu?

İntihar her yaş grubunda görülebilir. En sık görüldüğü yaşlar 15 ile 44 yaş arasıdır. Kadınlarda intihar girişimi daha sık görülürken ölümle sonuçlanan intiharlar erkeklerde daha yüksektir. Bu da ateşli silah ya da kendini asma gibi yöntemlerin daha çok kullanılmasıyla ilgilidir. İntihar girişimleri yeterli önlemler alınmadığı takdirde kişilerde tekrarlayabilir.

 İntiharı aklına koyan kişinin son konuşmalarında bunun mesajını veriyor mu? Bu mesajları aile ya da arkadaşlar nasıl algılayabilir?

Kişi intihardan söz ediyorsa ve son zamanlarda davranışlarında ve duygularında değişiklik olduğu fark ediliyorsa örneğin; içine kapanma, durgunluk, konuşmama gibi. Mutlaka ciddiye alınmalıdır.

İNTİHAR MEKTUPLARI

 İntihar eden kişilerin bıraktığı mektuplar ne mesajları veriyor? İntiharla ölümü seçen kişi neden mektup bırakır?

Mektuplar bazen bir veda olabileceği gibi bazen de kişinin çevresine duyduğu öfke ve kızgınlığı aktarma yöntemi olarak değerlendirilebilir.

 İntiharda kişinin ekonomik, sosyal, kültürel, ailevi ve eğitim durumu ne derece etkili?

Bir iş sahibi olma, evli olma, sosyal desteğinin olması intihar riskini azaltır. Özellikle işsizlik, boşanma, geçirilmiş psikiyatrik hastalıklar, yakın dönemde önemli birini kaybetme intihar riskini arttırır. Dini inançlar biraz daha koruyucu olabilmekte. İntiharın günah olduğu düşüncesi kültürel olarak riski azaltabilmektedir.

PSİKİYATRİST İLE GÖRÜŞÜN

 İntihar psikolojisinden kişiyi koruma yöntemleri nelerdir? Çeşitli nedenlerle çok bunalan, intihar girişimi eşiğine gelen insanlar ne yapmalı?

İntihar düşüncesi ile gelen kişilerde öncelikle psikiyatrik görüşme, tanı, tedavi ve takip önemlidir. Tedavi sürecine sosyal destek sistemlerinin, ailenin de dahil edilmesi kişinin tedavideki işbirliğini arttırabilir. İntihar düşüncesi olan kişilerin mutlaka bir psikiyatrist ile görüşmesi önerilir.

 Genç yaşta intiharlar ağırlıklı hangi nedenden oluyor? Ailelere ne görevler düşüyor? Ne mesaj vermek istersiniz? Gençlerin bunalımda ya da depresyonda olduğunu aileler nasıl anlar?

Genç yaşlar, toplumsal rollerin değişmeye başladığı, bireyselliğin ön plana çıkmaya başladığı dönemlerdir. Özellikle ergen ile ebeveyn çatışması, ergenin okul ve sosyal yaşamının kötüye gitmesi, alkol ve madde kullanımının olması durumunda ailenin çok dikkatli olması ve mutlaka birlikte ergen psikiyatristlerine başvurmaları gerekir. 

DEPREM VE İNTİHAR

Depremin psikolojik etkisinin yaklaşık 10 sene sonra kendisini göstereceği o zamanlar psikologlar tarafından dile getirilmişti. Gerçekten böyle bir bağlantı var mı?

Son zamanlarda depremle bağlantılı vakalar görülmektedir. Bununla beraber daha önceki yıllara göre sayısal olarak bir rakam vermek güç. Fakat travmatik yaşam olayları ruhsal hastalıkların gelişmesinde önemli bir yer tutar.

 Psikologa gitmek konusunda insanların bakış açısı ne durumda? Psikoloğa gitmeleri konusunda neler söyleyeceksiniz?

Geçmiş yıllara oranla psikologa ya da psikiyatriste başvurmanın daha rahat olduğunu söyleyebilirim. Hatta 'Ben fayda gördüm' diyerek komşularını, akrabalarını getirenler de oluyor.

Kişi bunalıma girdiğini nasıl anlar? Depresyonun belirtileri nelerdir?

Depresyon; keyifsizlik, isteksizlik, çökkünlük, karamsarlık, uyku ve iştah değişikliğinin olduğu, bu belirtilerin önemli bir işlev kaybına yol açtığı ve en az iki haftalık dönem boyunca sürekli yaşandığı bir durumdur. Depresyonda sıklıkla intihar düşünceleri ve davranışı olur. Depresyon tablosu kişinin kendisi ya da yakınları tarafından mutlaka fark edilir.

YAŞLI İNTİHARLARI

 Geçtiğimiz günlerde kentimizde 70 yaşında bir vatandaşımız kendini ağaca asarak intihar etti. Bu vakaya bakıldığında hangi mesajlar algılanmalı? 70 yaşında birey neden intihar eder?

Dediğimiz gibi intihar her yaşta görülebilir. Çocukluk yaşlarında ya da yaşlı kişilerde de yaşın ilerlemesiyle ümitsizlik çaresizlik, yalnızlık duyguları daha ağır basmaya başlar. İleri yaşlarda da depresyon çok sık görülür. Diğer fiziksel hastalıklar, yeti yitiminin belirgin olması ve 'Artık iyileşemeyeceğim' düşüncesi ümitsizliği arttırır.

 Kendini ruhsal açıdan sağlıklı hissetmeyen bireyler devlet hastanelerinin kapısını çalışıyor. Ancak hastanelerde bir iki dakika içerisinde ilaç yazılıp gönderilme eğilimi ile karşı karşıya kalıyorlar. Buna itiraz edilse de ne yazık ki böyle bir durum yaşanıyor. Psikolog ya da psikiyatriste başvuran hastayla ne kadar süre ilgilenilmeli, takibi nasıl yapılmalı?

İdeal olan her hasta için yeterli sürenin ayrılabilmesidir. Maalesef ülkemizde sağlık sektörüyle ilgili her türlü olumsuzluk hasta-hekim ilişkisine yansımaktadır. Hekimler yeterli süre ayıramasa bile daha sık takiple hastalarını tedavi etmeye çalışmaktadır.

İNTİHAR HABERLERİ

Gazetelerde ve televizyonda çıkan intihar haberleri kişileri nasıl etkiliyor? Bu haberler kişileri farkında olmadan intihara davet ediyor mu?

Gazete ve televizyonlarda intihar vakalarının çok yer almasından yana değilim. İntihar belli dönemlerde artış gösterse de sürekli artan bir eğilimi yoktur. Özendirici ve bazı olumsuz örnekleri arttırıcı etkisi olabilir. Örneğin; dikkat çekmek, bazı kişisel yararlar sağlamak amacıyla intihar gösterisi haline gelen durumların basında yer almaması daha iyi olabilir.

 İntihar vakalarının azaltılması konusunda kimlere nasıl görevler düşüyor?

İntiharın önlenmesi önemli ölçüde psikiyatrik hastalıkların tanı ve tedavisinin sağlanmasıyla azalacaktır. Ümitsizlik ve çaresizlik olduğu sürece intihar da olacaktır. Amaç, koruyucu ruh sağlığı modellerinin geliştirilmesidir.

 İntihar konusunda vermek istediğiniz mesajlar nelerdir?

İntihar her yaşta ve cinsiyette, her sosyo kültürel düzeyde görülebilen bir durumdur. Bazen kişinin sosyal konumu ve sorumluluk düzeyi arttıkça da intihar riski artmaktadır. Belli bir kesimde görülür diye bir genelleme yapmak imkansızdır. Yapılması gereken intihara yol açan psikiyatrik hastalıkların tanı ve tedavisinin mümkün olduğunca doğru ve hızlı olmasıdır.