Doğru zaman, doğru yer kavramlarının ön planda olduğu tuvalet eğitimi sürecinde anne babaların her şeyden önce iyi bir gözlemci olmaları gerekmektedir. Çünkü; İLK ADIM ÇOCUĞUN FİZYOLOJİK OLARAK HAZIR OLMASIDIR! İKİNCİ ADIM bedensel olarak hazır olmalı! ÜÇÜNCÜ ADIM zihinsel olarak hazır olmalı!

FİZYOLOJİK HAZIRLIK: Çocuklar, idrar ve gaita (kaka) kontrollerini kazanmaları için gerekli kasların gelişimini ancak 18. ayda kazanırlar. Bu aydan önce fizyolojik olarak isteseler de idrar tutmayı başaramazlar. Bu nedenle çocuk 1,5 yaşına gelmeden tuvaletini söylemesi beklenmemelidir. Aşağıdaki maddelerden ikisine evet yanıtını verebiliyorsanız fizyolojik olarak çocuğunuz tuvalet eğitimine hazırdır;

• Çocuğunuz çişinizi gün boyunca, defalarca az az yapmak yerine birkaç kere yeterli miktarda yapabiliyor mu?
• 2-3 saatte bir altını açtıkça bezlerini kuru bulduğunuz oluyor mu?
• Tuvalet ihtiyacının olduğunu yüzüyle, mimikleriyle veya duruşuyla belirtiyor mu?

BEDENSEL HAZIRLIK: El ve parmak koordinasyonu doğuştan itibaren gelişmeye başlamaktadır ancak doğru amaç için birlikte koordineli olarak hareket ettirilmesi, amaca doğrultulması gerekmektedir. El ve parmak koordinasyonu yaş gelişimiyle eş değer olan çocuğun bedensel olarak da hazır olduğu düşünülmektedir. Bunun için oyun faaliyetlerini düşünüp aşağıdaki soruları değerlendirebilirsiniz;

• Çeşitli objeleri el ve parmaklarıyla kavrayabiliyor mu?
• Legoları takıp çıkarabiliyor mu?

ZİHİNSEL HAZIRLIK: Çocuğunuz fizyolojik ve bedensel olarak hazır olsa da zihinsel hazırlık sürecini tamamlamadıysa tuvalet eğitimine başlanmamalıdır; çünkü fizyolojik hazırlığın üstüne amaç bedenin kontrolünü beyne teslim etmektir. Beyine teslim edilemeyen beden çözüme ulaşamayacaktır. Zihinsel hazırlık sürecini değerlendirmek için aşağıdaki soruları değerlendirebilirsiniz;

• Yüzündeki organları gösterebiliyor mu?
• Bulunduğunuz alan içerisindeki belirli bir yere kendi kendine gidebiliyor mu?
• Basit işlerde sizi taklit edebiliyor mu?
• İstediğiniz bir şeyi getirebiliyor mu?
• Bir objeyi, bir başka yere yerleştirmesi gerektiği gibi yerleştirebiliyor mu?

Gelecek yaşlarda sorun yaşamamak için tuvalet eğitimine 2 yaş dolaylarında başlamak ve çocuğun tepkilerine göre yavaş, sevecen ve anlayışlı bir tutum sergilemek önem taşır. Yalnızca annenin değil evdeki çocukla ilgilenen her yetişkinin aynı tavrı göstermesi de yararlı olacaktır. Her çocuğun kendine özgü davranış biçimi olduğunu unutmamak ve çocuğun isteklerinin ön plana alınması gerektiğini hatırlamak gerekir. Mutlaka tuvalete yapması ya da kesinlikle kakasını söylemesi gibi zorlayıcı tutumlar eğitimin başarısız olmasına neden olabilir. Eğitimin başlangıcına çocuğun tepkilerine göre karar verilmelidir. Çok keskin tavırlı çocuk için bir süre ertelenebilir. Kararlı bir kontrol eğitimi için gerekirse 2,5 –3 yaş beklenebilir. Ancak unutulmamalıdır ki 3 yaşını bitiren bir çocuk organik bir problemi yoksa en azından gündüz idrar ve gaita kontrolünü sağlamış olmalıdır.

Gece işemeleri ise (enürezis) 5-6 yaşına kadar aralıklı devam edebilir. Her gece altını ıslatan 5 yaşındaki bir çocuk ise doktor kontrolü gerektirir.

Çocuğa tuvalet eğitimi kazandırma kararıyla birlikte adım adım şu süreçleri izlemek işinizi kolaylaştıracaktır:

Model Olun: Çocuk 1,5 yaşına geldiğinde peşinizde dolaşmayı sevdiği için her yere sizinle gelmek ister. Siz tuvalete girdiğinizde isterse çocuğu da yanınıza alın ve yalnızca sizi seyretmesine izin verin. Eğer soru sorarsa “ çiş yapıyorum, kaka yapıyorum” gibi basit açıklamalarda bulunun. ” Senin de çişin var mı” diye sorun. Anne ve babayı izlemesi olumlu model olacaktır.

Aynı saatte tuvalete götürün: Çocukların sıklıkla sabah uyandıklarında, dışarıdan geldiklerinde, yemek yediklerinde ve yatmadan önce mesanelerinin doluluk oranları fazladır. Bu saatlerde çocuğunuzu birkaç dakikalığına lazımlığına oturtturun.

Sabırlı ve Anlayışlı Olun: Aynı dönem içinde sık sık “ çiş var mı” diye sorun. Baskıcı ve korkutucu olmayın. Altını ıslattığında .”Sen kötü çocuksun “ gibi olumsuz cümleler kullanmayın.

Çizelge Hazırlayın: İki yaş civarında çocuğun gün içinde idrar ve gaita yaptığı saatler kabaca bellidir. Her anne kaç saat aralıklarla çocuğun altını ıslattığını ya da kaç kere gaita yaptığını bilir. Bir çizelge hazırlayın ;günün hangi saatlerinde idrar ve gaita yapıyorsa o saatlere yakın çocuğa sorun “ çişin var mı, tuvalete gidelim mi” gibi. Kabul etmiyorsa zorlamayın, altına yapsa bile kesinlikle kızgın ve şantajcı olmayın.

Bezi Kaldırın: 2-2,5 yaş arasında kesin kararınızı verdiyseniz çocuk bezini atın. Gün içinde bez bağlamayın (sıklıkla çamaşır değiştirmeyi göze alarak); bir süre için yalnızca geceleri bağlayabilirsiniz ancak daha sonra yatak koruyucusu alarak gece bezini de kaldırın. Unutmayın bezi bir kere kaldırdıktan sonra bir daha kesinlikle bez bağlamaya başlamamalısınız. Özellikle 3,5-4 yaştan sonra bez ( gece bile ) çocuğun duygusal gelişimini olumsuz etkileyebilir.

Lazımlık mı Tuvalet mi: İdrarını haber vermeye hazır çocuk için hangisinin uygun olduğuna karar vermek zordur. Her çocuk için değişen bu kavram çocuğun isteğinin temel alınmasını gerektirir. Başlangıç için çocuğun ilgi gösterdiği, oyun havasını yansıtacak bir lazımlık uygun olabilir. Çocuk lazımlığa tepki gösteriyorsa tuvalet denenmelidir. Bir süre sonra çocuk kendi kararını verip tercihini yapacaktır.

Bekleyin: Çocuk çoğunlukla idrarını ve kakasını söylemeye başladığında eğitimin tamamlanmıştır, rahat bir nefes alın. Ancak zaman zaman geri dönüşler olabilir ve altına yapabilir. Bu sizi test etmeye yönelik bir davranış da olabilir, kızgınlık belirtisi de olabilir, ilgi beklentisi de olabilir. Sabırla ve sevgiyle davranmaya devam edin. Altına yaptığında kızmayın ve cezalandırmayın. Her haber verdiğinde belirgin sevgi gösterisi ve olumlu cümleler sergileyin. Maddi ödülleri mümkün olduğunca kullanmamaya çalışın. Çocuk için en önemli ödülün sizin ilginiz ve sevginiz olduğunu unutmayın!

Doktora Danışın: Tüm aşamalara rağmen çocuğunuz gündüz ve gece tuvalet kontrolünü başaramadı ise ve 3 yaşını tamamladıysa mutlaka “üroloji” bölümüne başvurarak bir çocuk ürologundan randevu alın

Bu eğitim sürecinin zamanı her çocuk için değişir. Kendi çocuğunuzdaki gelişime bakarak aceleci olmayın. Doğru tutumu sergilediğiniz sürece sabırla bekleyin. Her çocuğun tuvaletini kontrol etme becerisini, sizinle paylaşmayı istemesi zaman alabilir. Çocuğunuza bu zamanı tanıyın. Bu zaman ve sabrı çocuğumuza tanıyamazsak çeşitli uyum ve davranış problemleriyle karşılaşabiliriz; ilerleyen yaşlarda alt ıslatma, enüretik çocuk olabilirler.

Uzman Psikolog/Psikoterapist
Esra Savaş Kaplan
0532 739 99 00
[email protected]