Geçen hafta bu konuyu ele alacağımı ifade etmiştim. Önemli bir konu, çünkü sahada farklı unvanlara sahip uzmanların aynı çatı altında bir arada çalıştığı birçok terapi merkezi görmekteyiz. Ancak bu durumun mevzuat açısından nasıl ele alındığı, profesyonel kimliklerin korunması ve mesleki uygulamalar üzerinde nasıl etkiler yarattığı konusunda bazı belirsizlikler bulunuyor.

Yazının başlığı her ne kadar klinik psikologlar olarak yazılmış olsada durum tüm psikoloji uzmanlık alanlarını kapsıyor yani; klinik psikolog, psikolog, uzman psikolog, psikolojik danışman, uzman psikolojik danışman, klinik dr. psikolog ve dr. psikolojik danışman gibi çeşitli unvanlara sahip uzmanların aynı ortamda bir arada çalışması, yasal olarak soru işaretleri doğuruyor. Örneğin, Türkiye’de mevcut mevzuata göre “Psikoterapi Merkezi” adı altında bir kurum açmak mümkün değil; yürürlükteki düzenlemeler, psikoterapi hizmetlerinin yalnızca bireysel unvanlar çerçevesinde sunulmasını destekliyor. Destekliyor mu! orası da belirsiz ancak Sağlık Bakanlığı'nın ilgili birimleri hizmetlerin bireysel olarak sunulmasına pek müdahale etmiyor. Dolayısıyla, bu hizmetlerin yasal olarak belirli bir “merkez” veya “kurum” adı altında sunulmasına izin verilmiyor.

Şimdi, konunun ayrıntılarını anlaşılır cümleler ifade etmek gerekirse;

Bireysel olarak sunulan hizmetlerde kısıtlayıcı bir yasa bulunmamakla birlikte, terapi merkezi şeklinde sunulan hizmetlerde Sağlık Bakanlığı, Sağlık Kurumları Yönetmeliği'ni dayanak alarak daha kolay müdahale edebiliyor.

Sağlık Bakanlığı yetkililerinin konuya dair değerlendirmesi, ruh sağlığı uzmanlarının merkez açma girişimlerine yönelik yaklaşımlarında önemli bir ayrıntı sunuyor. Bakanlık, her ne kadar terapi hzmetlerinin bireysel olarak verilebileceğine dair düzenleme olmasa da açık ve net bir kısıtlayıcı düzenleme de olmadığı için klinik psikologların kendi ofislerinde danışan takip etmelerine müdahale etmiyor. Bu durum, bir anlamda psikiyatri hekimlerinin kendi muayenehanelerini açmalarına benzer bir çerçevede ele alınıyor; yani bireysel olarak hizmet sunma konusunda belirli bir özgürlük tanınıyor. Ancak bu yaklaşım, merkez açma konusunda tam bir yasal dayanak oluşturmuyor; yalnızca uzmanların bireysel ofislerinde çalışmalarına dair esneklik sağlıyor. Aslında Bakanlığın tavrı şu: "Müdahale etmek istersem ederim ama sadece klinik psikologlarla ilgili Göz Yumuyorum" durumu diyebiliriz. Çünkü çok fazla mezun var. Herkese müdahale etme ciddi bir istihdam sorunu da doğurabilir. Benim yorumum şu; "Devletten kaynaklı -ruh Sağlığı Yasasının Olmayışı gibi -bir eksikliğin bedelini psikologlara ödetmek istemiyor. Tartışmaları önlemek için de "klinik psikologlarla" sınırlıyor. Neyse konuya dönersek...

Sağlık Bakanlığı, terapi merkezi açma konusunda bireysel uygulamalardan farklı bir yaklaşım sergiliyor. Bakanlık yetkilileri, bir klinik psikoloğun tek başına danışan takip etmesine müdahale etmezken, yanına bir veya daha fazla uzman alarak "terapi merkezi" adı altında hizmet sunması durumunda bunu bireysel değil, bir kurum olarak değerlendireceklerini ifade ediyor. Bu durumda, terapi merkezi bir muayenehane gibi değil; dal merkezi, tıp merkezi, diş merkezi veya göz merkezi gibi sağlık kurumları kategorisinde değerlendiriliyor. Dolayısıyla, bu tür bir yapı kurmayı hedefleyen ruh sağlığı uzmanlarının sağlık kurumları prosedürlerine tabi olacaklarını belirtiyorlar. Özetle diyor ki "Terapi Merkezi adı altında yer açarsan artık bir kurumsun. O zaman sana sağlık kurumu presedürünü uygulayacağım".

Bu durumda, “Hayat Psikoloji, Renk Psikoloji, İstanbul Psikoloji Merkezi, Marmara Terapi Merkezi, Anadolu Psikolojik Hizmetler Merkezi” gibi isimlerle açılan kurumlar, aslında mevcut yasal düzenlemelere uygun değil. Çünkü bu tür isimlerle kurulan yapılar, bireysel danışmanlık hizmeti veren ofis olmaktan çıkıp bir "merkez" veya "kurum" niteliği kazandığı için Sağlık Bakanlığı'nın belirttiği sağlık kurumları prosedürlerine tabi oluyor. Bu açıdan, ruh sağlığı alanında bu şekilde isimlendirilen merkezlerin yasal zeminde faaliyet göstermesi mümkün değil; yalnızca bireysel hizmet sunan ofislere müsade ediliyor ya da müdahale edilmiyor.

Sağlık kurumu prosedürü, bireysel bir muayenehane açma sürecine kıyasla çok daha kapsamlı ve zorlayıcı bir süreçtir. Bu prosedür, dal merkezi, tıp merkezi, diş merkezi gibi sağlık kurumları için geçerli olan çeşitli kriterler ve yönetmeliklere uyumu gerektirir. Örneğin, belirli fiziksel koşulların sağlanması, yangın ruhsatı, detaylı altyapı ve donanım gereksinimleri, denetim standartları ve idari işlemler gibi birçok detaylı şartın yerine getirilmesi zorunludur. Bu da, klinik psikologların kurumsal bir yapı açamayacakları gibi, yanlarında kendi alanlarında uzman bir başka profesyoneli çalıştıramayacakları anlamına gelir. Yalnızca bireysel olarak hizmet sunmalarına müsade edilmekte; dolayısıyla bir şirket bünyesinde ekip oluşturarak veya diğer uzmanlarla aynı çatı altında hizmet verme imkânları yoktur. Burada bir yanlış anlaşılma olmamalı: Birkaç klinik psikolog, ayrı ayrı şahıs şirketleri kurarak aynı ofiste hizmet verebilirler. Örneğin, her bir psikolog, belirli günlerde bir odada hizmet sunabilir. Ancak burada önemli olan kural, her psikoloğun kendisine ait bir şahıs şirketi kurmuş olmasıdır. Başkasının yanında, aynı ofiste sigortalı bir klinik psikolog olarak çalışmak yasal olarak mümkün değildir.

Özetle şöyle ifade edebiliriz: Klinik psikologlar, tek başına şahıs şirketi kurarak bir ofis açabilirler. Ancak yanlarında başka bir uzman çalıştırdıklarında veya ekip arkadaşı aldıklarında, bu durum sağlık kurumu statüsüne geçer. Sağlık Bakanlığı, sağlık kurumu izlenimi verdiği için bu tür yapılara izin vermemektedir. Yani, klinik psikologların yanında başka bir uzman çalıştırması ya da tabelasında “terapi merkezi” gibi bir ifade kullanması mümkün değildir. Sadece ad-soyad, unvan ve çalışma alanı bilgilerini belirterek bir tabela asabilirler. Örneğin, “Ad - soyad - Klinik Psikolog - Çocuk Ergen Terapisi yada Yetişkin Çift Terapisi - Telefon Numarası” şeklinde ve iletişim bilgilerini ekleyebilirler. Sokakta yürürken birçok hekimin tabelasında bu sınırlı bilgilere yer verildiğini görürsünüz; bu aynı mantığa dayanır. Artemis, Aura, Projeksiyon, Persona, Arşetip... Bu tür isimlerle terapi merkezi açmak yasak.

Bu yazıyı yazmamın nedeni, ruh sağlığı alanında birçok uzmanın farklı şehirlerde, ilçelerde ve semtlerde “terapi merkezi” adı altında şubeler açma girişiminde bulunmasıdır. Hatta bazı kurumlar franchising vererek genişlemeye çalışıyor. Ancak bu tür yapıların yasal dayanağı olmadığı için, şikâyet edilmesi durumunda kısa süre içinde mühürlenip kapatılabilirler. Yargıya taşındığında da yukarıdaki gerekçelerle ne yürütmeyi durdurma kararı alınabilir ne de mahkeme lehte bir karar verir. Çünkü kurum kapatma konusunda Sağlık Bakanlığı’nın yasal dayanağı daha güçlü konumdadır.

Elbette, bir hastane veya psikiyatri dal merkezinde bir ekip olarak çalışma imkânı mevcuttur; ancak burada bir psikiyatristle beraber çalışma zorunluluğu vardır. Bu gibi kurumlar, ruh sağlığı hizmetlerini bir ekip dahilinde ve belirli yasal çerçeveler içinde sunabilmektedir. Bir psikiyatrist, kendi özel muayenehanesinde bir klinik psikologla ancak ayrı şirketler olarak çalışabilir; yanında SGK’lı bir psikolog çalıştıramaz. Bu düzenlemenin amacı, sağlık kurumu izlenimi oluşmasını engellemektir. Ancak, psikiyatristler, bir ekip kurarak bir dal merkezi açabilir ve gerekli kurum kriterlerini sağladıktan sonra alan uzmanlarını bu yapıda çalıştırabilirler.

Özetle, eğer Klinik Psikolog unvanına sahipseniz, bireysel bir ofis açarak, aşırı reklama girmeden -ki reklam da yasaktır- danışanlarınıza hizmet vermeniz uygun olacaktır. Ancak, semt semt, ilçe ilçe veya şehir şehir terapi merkezi açmayı düşünenlere böyle bir adım atmamalarını öneriyorum, çünkü bu ciddi maddi sonuçlar doğurabilir. Kurumunuz kapatıldığında, işe aldığınız tüm çalışanların özlük hakları (SGK, kıdem ve ihbar tazminatları, işe iade davaları vb.) sizin aleyhinize işlemeye başlar. Sağlık kurumlarının ticarileştirilmesi dünyanın her yerinde yasaklanmıştır.

ABD ve İngilitere'de Durum Nedir?

ABD'de de ruh sağlığı hizmetleri, bireysel muayenehane ve kurumsal sağlık kuruluşları arasında ayrım yapılarak düzenlenmiştir. Klinik psikologlar, kendi bireysel ofislerinde bağımsız olarak çalışabilir, ancak “sağlık kurumu” statüsüne girmemeleri için bazı kısıtlamalar bulunmaktadır. ABD'de, Türkiye'ye benzer şekilde, birden fazla uzmanın çalıştığı bir yapı oluşturulduğunda, bu yapı sağlık kurumu olarak kabul edilir ve daha sıkı lisanslama, denetim ve düzenlemelere tabi olur.

Bu durum ABD'de, klinik psikologların bir “muayenehane” olarak değil, bir “kurumsal sağlık hizmeti” olarak değerlendirilmesi halinde, diğer sağlık branşlarına uygulanan prosedürleri karşılamaları gerektiği anlamına gelir. Türkiye’de olduğu gibi, ABD'de de kurumsal bir yapı kurmak isteyen psikologlar daha kapsamlı izin süreçlerinden geçmek zorundadır ve reklam gibi konularda belirli kısıtlamalar uygulanmaktadır.

İngiltere'de de ruh sağlığı hizmetleri için benzer bir yapı vardır. Klinik psikologlar, bireysel olarak özel muayenehane açabilirler ve bağımsız olarak çalışabilirler. Ancak, başka bir klinik psikolog veya uzman ile aynı çatı altında bir “merkez” veya “klinik” adıyla kurumsal bir yapı oluşturmak istediklerinde belirli düzenlemelere tabi olurlar.

İngiltere’de sağlık hizmetleri Care Quality Commission (CQC) tarafından düzenlenir ve denetlenir. Birden fazla uzmanın çalıştığı bir terapi merkezi veya ruh sağlığı hizmetleri sunan bir kurum, CQC tarafından “sağlık hizmeti sağlayıcısı” olarak kabul edilir ve kurumsal yapıya geçmesi gerekir. Bu durumda, merkezin lisans alması, CQC standartlarına uygunluğu sağlaması ve periyodik denetimlere tabi olması zorunludur.

Ayrıca, İngiltere’de sağlık hizmetleri ile ilgili reklamlar da belirli etik kurallara göre yapılmalı ve hastaları yanıltıcı veya aşırı iddialı ifadelerden kaçınılmalıdır.

Sosyal medya hesaplarınızda veya web sitenizde “çok kaliteli hizmetler veriyoruz” ya da “herkes bizden memnun” gibi ifadeler kullanmaktan kaçının; bu tür paylaşımlar reklam olarak değerlendirilip ceza almanıza yol açabilir. Çalışmalarınızda başarılar diliyorum. Danışan sayınızın çok olmasını değil, ihtiyacı olanların sizi bulmasını diliyorum.

Beni Twitter ve Instagram’da takip etmek isterseniz: @marufbecene