Çocuklarımız Doğru TV ve Gelişime Uygun Kitaplar

Mother & Baby dergisi, Uzm. Psk. Sinem Olcay Kademoglu ile "Çocuğunuz Doğru TV Programlarina ve Gelişimine Uygun Kitaplara Ulasabiliyor mu?" konusunda yaptığı röportajda merak edilen sorulara yanıt aradı. Söz konusu söyleşide yer alan ayrıntılar şöyle:

1. Çocuk kanallarının çocuk programlarını seçerken başvurmaları gereken yöntemler nelerdir?

Cocuk kanallarina, cocuklara yonelik programlari secerken buyuk bir sorumluluk dusmektedir. Cogu ebeveyn sadece televizyonda yayinlandigi icin sunulan iceriklere guvenmekte ve hic sorgulamadan cocuklarina izlettirmektedir. Eger bu programlar kanalin da kontrolunden gecmiyorsa uygunsuz iceriklerin genis kitlelere zarar verme ihtimali oldukca artar. Aslinda cocuklara yonelik programlarin etkilerini degerlendirmek icin yapilan bilimsel arastirmalar mevcuttur. Yani kucuk bir orneklem gruba program izlettirilip, programi izlemeyen akranlariyla karsilastirma yapilabilir. Bu tarz etkinlik arastirmalari cok uzun suren ya da maliyetli yuksek calismalar olmak zorunda degildir ama sonucunda bize verdigi guven buyuktur. O bakimdan kanallarin bu ozeni gostermesi ve programlari yayinlamadan once profesyonel arastirmaci ve uzmanlardan destek almasi gerekmektedir.

2. Pedagogların çocuk programları seçilirken oynadıkları rol nedir?

Pedagoglarin uzmanlik alani, cocuklarin yaslarina bagli olarak nasil bir zihinsel, duygusal ve sosyal gelisim surecinden gectigidir. Bu bilgilere cocuk programlarinin etkisini degerlendirirken fazlasiyla ihtiyac duyulur. Ornegin, bir arabanin karaktere burunup konustugu ve kahraman oldugu bir cizgi filmden 3 ve 6 yaslarindaki iki cocuk bambaska sekillerde etkilenebilirler. Ayni cizgi film, cocuklardan biri icin hayal gucunu gelistirici zihinsel bir etki yaratirken diger cocuk icin kahramanin duygusal- sosyal ozellikleri rol model olabilir. Daha buyuk bir cocuk icin ise, ayni program cok yogun seyrediliyorsa genel gelisimi yavaslatan bir etki yaratabilir. Bir uzman bu programlari icerik, sekil ve sure bakimindan analiz etmeli ve yas gruplarina gore en ideal kullanim seklini belirlemelidir. Uzman yorumu ile aileleri dogru yonlendirmek ve cocuklarin zarar gormemesini aksine egitici iceriklerden faydalanmasini saglamak mumkundur.

3. Çocuk kitapları seçilirken pedagoglara düşen görevler nelerdir?

Kitaplar da ayni tv programlari ve cizgi filmler gibi cocuklarin zihinsel, sosyal ve duygusal dunyasina onemli etkilerde bulunur. Ozellikle kitaplar, cocuklarin dusunme, ogrenme, anlama, hafiza gibi zihinsel gelisim sureclerini etkin sekilde destekler. Bu acidan cocuklarin kitap okuma aliskanligi mutlaka desteklenmelidir. Ancak cocuga sunulan bir kitabin anlatim dili, icerigi ve kullanilan gorseller bakimindan cocugun gelisim seviyesine uygun olup olmadigi ve cocugun gelisimi uzerindeki olasi etkileri mutlaka degerlendirilmelidir. Ornegin, korku unsurlari ya da saldirgan ogeler iceren bir hikaye cocugun duygusal dunyasini olumsuz etkileyebilir. Bu bakimdan cocuk programlari gibi kitaplar da bir uzman kontrolunden gecmelidir.

4. Çocuk yayınlarını denetleyen bir pedagog danışmanlık kadrosu var mı?

 Buyuk yayinevlerinin yada tv kanallarinin bunyesinde cocuklara yonelik icerikler konusunda uzmanlasmis kisiler bulunuyor olabilir ancak bu kisiler anlasildigi kadariyla pedagog degil, sadece cocuk kitaplari ya da cocuk programlari konusunda bilgili kisiler. Genelde bir pedagogtan destek alarak hazirlanmis kitap ya da tv programi ornegine cok rastlanmiyor. Daha cok cocuklara yonelik oldugu soylenen kitaplar ve programlari sonradan pedagoglar ailelerin istegiyle inceliyor ve cocuklarina uygun olup olmadigini yorumluyorlar. En azindan benim bir uzman olarak cocuklara yonelik tv programi ya da kitaplarla ilgili deneyimim bu yonde. Bu incelemeler sonucu faydali, guzel hazirlanmis kitap ve programlarla karsilasabiliyoruz. Ama bazen de anlatim dilleri kotu, isledigi konu bakimindan bir cocugun ic dunyasinda karmasaya yol acabilecek icerikler olabiliyor. Oysaki bir uzman destegiyle hazirlansa ozellikle kitaplarin cocuk gelisimindeki dogal olumlu etkisi pekistirilip cok daha etkin hale getirilebilir.

5. Televizyon alışkanlığının çocuklar üzerindeki etkileri nelerdir?

Televizyon genel ozellikleri itibariyle cocuk gelisimini destekleyen bir arac degildir. Aksine ozellikle 0-3 yas donemi gibi erken donemde televizyonun cocuk gelisimie zarari buyuktur. Bu erken donemde tv'ye maruz kalan cocuklarda otistik egilimin tetiklenebildigi, ciddi dil ve iletisim gerilikleri ortaya ciktigi ve sosyal uyum sorunlarinin arttigi bilinmektedir. Bu sebepler dolayisiyla erken donemde hicbir tv programindan cocuk gelisimi acisindan fayda beklememek gerekir. Hatta uzerinde bebeklerin zeka gelisimini destekledigi acikca belirtilen dvd setlerinin bile sonradan yapilan bilimsel arastirmalarla oldukca sakincali oldugu bulunmustur. Ancak cocugunuz buyudukce ozellikle 3 yasindan sonra gunde 30 dk'yi gecmeyecek sekilde egitici programlar seyrettirebilirsiniz. Ornegin, ilerleyen yaslarda "susam sokagi" gibi bilimsel arastirmalarla olumlu etkisi kanitlanmis icerikler pek cok cocuk icin gelistirici bile olmaktadir. Bunlar disinda, cocuk gelisimine uygun olmayan reklam ya da klipler gibi hizli akan goruntuler iceren yada cocugun yasina uygunuz iceriklere sahip tv dizileri gibi programlara bagimlilik buyuk bir sorundur. Tv bagimliliginin cocuklarda fiziksel tembellik, akademik basarisizlik, obezite, sosyal isteksizlik ve uyumsuzluk, dil ve zihinsel becerilerinde gerileme, duygu dunyasinda donukluk gibi pek cok negatif sonucu vardir. Cocuklar icin tv programlarinin ozenle secilmelsi ve tv seyretme suresi uzerinde herzaman ebeveyn kontrolunun olmasi cocuk gelisimiyle ilgili en cok dikkat etmemiz geken konulardandir.

6. Yaşına uygun olmayan kitapları okumanın veya kendisine okunmasının çocuklar üzerindeki etkileri nelerdir?

Yasina uygun olmayan kitaplara maruz kalmak cocugun en cok duygusal dunyasina zarar verecektir. Ornegin, korku unsuru iceren ya da huzun gibi basa cikmasi zorlu duygulari tetikleyebilen icerikler cocugun davranislarinda olumsuz degisimlere sebep olabilir. Ornegin, okudugu hikayeden etkilendigi icin korkmaya baslayan ve odasinda canavar olduguna inanan bir cocuk yalniz uyumak istemeyebilir. Bu tarz davranis ve becerilerdeki gerilemeler cocugun sosyal uyumunu yavaslatir ve uzun surerse kisilik gelisimini bile butun olarak negatif etkileyebilir.