Tekerleme okuyarak kilo verebilir misiniz?

Kitabın isminden dolayı tetikte değilseniz, bu sorulara verdiğiniz yanıtlardan bazıları muhtemelen irrasyonel. Dahası, tüm soruları yanıtladıysanız kesinlikle irrasyonelsiniz, çünkü kimisinde yanıt vermeye yetecek kadar bilgi yok. Mutlaka bir yargıya varma ihtiyacı ise irrasyonelliğin sık rastlanan sebeplerinden biri..." (Giriş bölümünden)

Stuart Sutherland'ın İngiltere'de külte dönüşmüş ve yıllardır çok satanlar listesinde bulunan  kitabı 'İrrasyonel' sonunda Türkçe'de.

"...Hangisi daha muhtemel: Mavi gözlü annenin kızının mavi gözlü olması mı, yoksa mavi gözlü kızın annesinin mavi gözlü olması mı? Sigara içmek akciğer kanseri riskini on, ölümcül kalp hastalığı riskini ise iki kat artırıyorsa akciğer kanserinden ölen tiryakilerin sayısı kalp hastalığı sonucu ölen tiryakilerden daha mı çok? Bir işi iyi yaptıkları için insanları ödüllendirmek faydalı mı? Bir psikoloji deneyi için, birine öldürücü olabilecek şoklar vermeyi kabul eder miydiniz? Dönme dolaba binmek mi yoksa bisiklet sürmek mi daha tehlikeli?''

Yanlış gözlem, uyum gösterme ihtiyacı, yersiz tutarlılık, kanıtları gözardı etmek, hatalı neden sonuç ilişkileri kurmak ya da aşırı özgüven gibi bizi irrasyonel kararlara sürükleyen sebepleri ortaya koyuyor ve Pearl Harbor bombardımanından şampuan reklamlarına kadar pek çok farklı olayı inceleyerek, “içimizdeki düşmanın” nelere neden olabileceğini gösteriyor.

Sizce tekerleme okuyarak kilo vermek mümkün mü?
Ulaşılması güç olan şeyin cazibesi artar, denir. Bunun doğru olduğu görülmektedir, ancak kişi bu yolda çektiği cefaya bilerek talip oluyorsa geçerlidir bu. Bir araştırmada, aşırı kilolu kadınlar yeni bir zayıflama programına katılmak üzere davet edilmişlerdir. Programa göre, deneklerin, kendi sesleri kısa bir sekans farkıyla kendilerine dinletilirken çocuk tekerlemeleri okumak gibi (bu işlem kekelemeye ve duraksamaya yol açar ve konuşmayı güçleştirir) çeşitli ve genellikle tatsız görevleri yerine getirmeleri gerekiyordu.

Deneklerin yarısı, bu tür görevleri bir saatlik beş oturum boyunca yerine getirmiştir. Diğer denekler de aynı sayıda oturuma katılmışlardır, ancak oturumlar yalnızca birkaç dakika sürmüştür. Bir yıl sonra tüm denekler tartılmıştır. Daha fazla çaba göstermesi gereken ilk grup ortalama 3 kilo, ikinci grup ise yalnızca 1,4 kilo vermiştir. Bu ‘sözde program’ tabii ki tamamen anlamsızdı ve zayıflamayla alakası yoktu; ancak çok çaba göstermiş olan grubun çabalarını kendilerine haklı göstermeleri gerekmişti: bu nedenle de zayıflama gayretlerini sürdürüp kilo vermişlerdi.” (Kitaptan)

Hangisini tercih edersiniz: Yüksek bir maaş mı yoksa diğer iş arkadaşlarınızdan yüksek herhangi bir maaş mı?

“Arzular ne rasyoneldir ne de irrasyonel: onları hissederiz ve bastırılmaları güçtür. Ancak pek çok şekilde irrasyonel davranışlara neden olabilirler. Kıskançlığın gücünü düşünün. Kurnaz bir psikologun iki küçük oğlu üzerinde yaptığı bir deney buna örnektir. Deneyci çocukların önüne iki tabak yerfıstığı koymuştur. Bir tabağın ortasında üç, kenarında dört, ötekinin ise ortasında iki, kenarında bir yerfıstığı vardır. Ayrı ayrı konuştuğu çocuklarına, hangi tabağı seçerse seçsin kendisinin tabağın ortasındaki, kardeşinin ise tabağın kenarındaki yerfıstıklarını yiyeceğini söylemiştir (üç fıstıklı tabağı seçerse kendisi üç kardeşi dört fıstık, iki fıstıklı tabağı seçerse kendisi iki kardeşi bir fıstık yiyecektir).

Küçük çocuk, ağabeyinin kendisinden daha fazla yerfıstığı almasına dayanamayacağı için içinde iki tane olan tabağı seçmiştir; ağabey ise içinde üç tane olan tabağı seçmiştir. Onun da bu seçimi iyi kalpliliğinden yapmadığı ortaya çıkmıştır zira yerfıstığından vazgeçene dek kardeşini pataklamaya niyetlidir. Rasyonel davranan kişinin küçük kardeş olduğunu söylemek, kıskançlık dolu bir duyguyu tatmin etmek için yerfıstığı feda etmeyi rasyonel bulup bulmuyor olmanıza bağlıdır. “ (Kitaptan)

Domingo Yayınevi tarafından yayınlanan 'İrrasyonel', yakın zamanda yapılmış pek çok psikoloji deneyinden ve gündelik yaşamdan örnekler sunarak, irrasyonelliğin yaygınlığını ve olağanlığını gözler önüne seriyor.