Psikoloji, insanı gözlemleyebilme bilimidir. Psikologların müdahale edebilme alanları çok çeşittir ve özel iş yerlerinden hastanelere ve hatta okullara kadar uzanan geniş ve zengin alanlar’da hizmetlerini halk’a sunabilme şansına sahiptirler. İş yerlerine göre profesyonel görevleri ve tatbikatları değişse bile, psikolog mesleği her daim dinleme, gözlemleme ve eşlik etme, ayrıca analiz etme ve teşhis koyabilme üzerine inşaa edilmiştir. Psikoloğun faaliyeti önleyici, koruyucu (preventive)  ya da iyileştiricidir (curative).

Fransa’da iş yerleri ve topluluklara göre çeşitli psikolog türleri vardır. Bu psikologların temel ilkeleri aynı olsa bile çalıştıkları iş yerlerine göre farklı uygulamalar ve metodlar kullanırlar. Bu sebeptendir ki, Fransa’da geniş bir psikolog yelpazesi vardır ve bununla birlikte hepsine ayrı ayrı isimler verilmiştir. 

Fransız psikologlar yelpazesi...

Doktor’un yardımcısı olarak da görülen, fransızca’da “Psychologue Clinicien” (ingilizce: clinical psychologists) olarak geçen ve Türkiye’de Uzman Klinik Psikolog ile eş değerlere sahip bu tür psikologlar’ın misyonu, hastaların davranış ve kişilik bozukluklarını ele alarak tedavi ve yardım etmektir. Hastayla yapmış olduğu birebir görüşmelerinde çeşitli testler uygular, genel durum değerlendirmesi ve bilanço’su hazırlar ve neticelere göre bir terapi uygulayabilir ya da bir terapiye katılabilir. Tatbikatını, karşılaştığı kişilere, örneğin çocuk, engelli kişiler ya da, ölümle pençeleşen  kişiler gibi çeşitli topluluklara  göre adapte eder.

İş (Meslek) psikoloğ’u (ya da psikoteknisyen), fransızca’da “psychologue du travail”, ingilizce de ise “occupational psychologist” olarak sınıflandırılan bu tür psikologların rolü ise daha çok çeşitli iş yerleri’nin iş başvuruları esnasında işe alınacak olan kişiler ile görüşmeler yapmak, iş yerine ait çeşitli görevleri tanımlamada yardımcı olmak, kariyer gelişmelerini takip etmek (iş hayatını yeniden düzenleme, promosyon amaçlı ya da bir formasyon için  yetenek bilançosu hazırlamak) ya da çeşitli araştırmalar düzenlemektir ; mesela “işçilerin iş yerleri’ndeki rahatlılığı” konuyu ele alan bir araştırma gibi. Bu tür psikologlar, güçlü bir baskıya tabi tutulmuş ya da sürekli işi gereği şiddetle karşı karşıya gelmek zorunda kalan profesyoneller, örneğin hapishane bekçileri (bu durumda “Cezaevi Yönetim Psikolog’u” olarak isimlendirilir), itfayeler ya da polisler, tarafından psikolojik bir destek alabilmek için çok istenilmekteler.

Sosyal psikologlar (fransızca’da “psychologues sociaux”, ingilizce’de ise “social psychologist”) bazı araştırma merkezleri için çalışırlar. Bu merkezler için kamu görüşlerini, kamu davranışlarını ve kamu’nun motivasyonlarını araştırır ve değerlendirirler. Ayrıca konuşma ya da çalışma grupları düzenleyebilirler.

“Psychologue scolaire” yani “Öğretim Psikoloğ’u” ilkokullarda çalışır. Görevi çocuklar’da sıkça rastlanılan davranış bozuklukları ve adaptasyon bozuklukları  gibi çeşitli bozuklukları bulmak ve onlara bu davranışlarını düzeltebilmeye yardımcı olabilmektir. Öğretim psikoloğu, daha önce öğretmenlik eğitimi almış, en az 3 yıl boyunca öğretmen olarak çalışmış ve psikoloji dalında lisans diploması olan kişidir.

“Conseiller d’orientation psychologue” yani “Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik (PDR)”. Bu tür psikologlar ortaokullar’da (kolej), liseler’de ve üniversiteler’de öğrencileri bilgilendirirler ve onları profesyonel projelerini oluştururken yönlendirerek yardımcı olurlar.

Fransa’da sayabileceğimiz psikolog türleri sadece bunlarla kısıtlı değil tabii ki. Daha sayamadığımız birçok çeşit psikolog türü vardır. Bunlardan biri, kötü davranışlara maarûz kalmış çocuklar ve ergenler, sokak çocukları ya da uyuşturucu bağımlıları ile çalışan gençlik adli koruma psikoloğu’dur. Bir diğeri ise, psikopedagog (fransızca’da psychopédagogue) olarak isimlendirilen psikologlardır. Onların misyonu ise çocukların psikolojik bozukluklarını bulmak ve çocuğun adaptasyon derecesini değerlendirmektir. Örneğin, sosyal uyumsuzlukları, karakter uyumsuzlukları, fiziksel ya da entelektüel engellere dayanan uyumsuzlukları değerlendirebilmek gibi. Gözlemleme merkezlerinde, beyinsel engelli çocuklar kurumlarında, genç suçlular için yeniden eğitim (reeducation) merkezleri gibi çeşitli yerlerde çalışırlar.

Psikologlar, acil durumlar’da da müdahale ederler. Örneğin doğal afetler’de ya da süikast gibi durumlar’da, olay yerine hazırlanan acil psikolojik dayanışma hücreleri’nde insanlara yaşanılan büyük olayları atlatmakta yardımcı olurlar. “Telefonla dinleme merkezleri’nde” çalışabilirler. Bu durumda şiddete maaruz kalmış çocuklar, dövülen kadınlar, çaresiz öğretmenler gibi çeşitli kişiler tarafından gelen telefonlara bakarlar. “Zor mahalle’ler” (“quartiers diffciles”) olarak sınıflandırılan yabancı uyruklu insanların çok bulunduğu çeşitli semtler’de insanların marjinalize edilmemeleri için ve azınlıkta olan, bir kenarda unutulmuş halkların genel topluma uyum sağlayabilmeleri için mücadele ederler.

Çalışma koşulları

Fabrikalar’da, kamu daireleri’nde ya da özel muyanehaneler’inde...

Fransa’da psikologlar ilk önce saniter ve sosyal sektörleri’nde iş imkanları bulmaktalar. Özel hastaneler’de, ağır patolojileri iğleştirmeye çalıştıkları gibi genel hastaneler’de, klinikler’de ve örneğin mediko – pedagojik merkezleri (“institut médico – pédagogique” CMP) ya da iş için yardım merkezleri gibi çeşitli kurumlar’da da çalışmaktalar.

Kamu’ya ait ya da özel iş yerlerinin insan kaynakları hizmet alanları’nda, araştırma merkezleri’nde, formasyon organizmaları’nda ve sosyal sektör’de kurulan dernekler çerçevesi içerisinde çalışabilirler. Bölgesel topluluklar da psikologları çeşitli sınavlara tabii tutarak ve böylece işe alarak ya da fazla mesai yapmak üzere çocuklar için sosyal yardımlaşma merkezleri’nde, çocuk esirgeme kurumları’nda ya da sosyal yardımları alan yetişkin bireylerin yanında görevlendirebilirler. Psikolagların hizmetleri Adli makamlar taafından da istenebilir. Bu tür kurumlarda Adli Psikolog olarak gerekli değerlendirmelerde bulunurlar. Türkiye'de Adliye saraylarında çalışan Adli Psikologlarla benzer işlevler görürler.

Ve son olarak, psikologlar kendi özel muyanehanelerini açamayı seçebilirler. Bu durumda, hizmetlerini çoklaştıran psikolaglara rastlamak mümkündür. Birçoğu, özel kliniklerinde geçirdikleri vakitlerin yanı sıra terapiler düzenleyebilirler, Adli expertizlik yapabilirler ya da çeşitli iş yerleri’nde de ek olarak çalışabilirler.

Makale için kullanılan kaynaklar : Publication Onisep
Travailer auprès des enfants, Parcours, 2004, Onisep, 9782273002424
Études de psychologie, Infosup, 2003, Onisep, 9782273001595