Travma Sonrası Duygusal Belirtiler

Dr. Gökben HIZLI SAYAR / etravma.com

Bir felaketi takip eden ilk saniyelerden itibaren kişide bazı duygusal ve zihinsel tepkiler izlenir. Çoğu zaman felaketi yaşayan kişinin dikkat aralığı daralır. Konsantrasyonu bozulur. Yeni düşünce üretebilme ve sağlıklı düşünebilme kapasitesi azalır. Yaşadığı sorunları çözebilmek için hızla bilgileri analiz edip problem çözebilmesi gereken bu dönemde kişi mevcut kapasitesini kullanamaz hale gelir.
Yaşanan olaylar gerçek değilmiş hissi uyanır. Bakın depremi Hendek’te kendi evinde yaşayan Ahmet Bey deprem anındaki hislerini nasıl anlatıyordu:

“Gece ani bir sallanma ile uyandım. Ne olduğunu hiç anlayamadım. Yan odadan annemin çığlığını duyuyordum. Karanlıkta onlara doğru gitmeye çalışırken önüme gürültüyle bir şey düştü. Daha sonra bunun elbise dolabı olabileceğini düşünerek buldum fakat o esnada hiç bir şey düşünemiyor, ne olduğunu anlamıyor, ne yapmaya çalıştığımı bilmiyordum. Dış kapıya yöneldim. Merdivenleri nasıl indiğimi hiç hatırlamıyorum. Ancak evden çıktığımda dışarıda çığlık sesleri vardı. Seslerin nereden geldiğine bakmak için yan binaya baktığımda üç katlı bu evin hafif yan yattığını gördüm. Buna neyin sebep olacağını düşünemiyordum bile. Şaşkınlıkla bakarken bina saniyeler içinde büyük gürültüyle olduğu yere çöktü. İnanılmaz bir toz bulutu üzerime doğru geliyordu. Tozdan kaçmak için var gücümle koşmaya başladım. Yaralıların, bağırarak ağlayanların, ufak bir yangının, yıkılmış bir binanın yanından koşarak geçtim. Sanki Indiana Jones ya da Terminatör filminin içine girmiş gibiydim, sadece kaçıyordum ama neden kaçtığımı, nereye doğru koştuğumu bilmiyordum. Arkama bakmaya ya da durmaya korkuyordum. Boş bir bahçeye girdim, kusmaya başladım. Bu ana kadar hala deprem olduğunu anlamamıştım. Rüya olmalı diye düşünüyordum. Hatta bunu bile düşünemiyor, rüya olduğunu hissediyor, uyanmak istiyordum. Anne babamın tehlikede oldukları aklıma dahi gelmemişti. Bu rüyadaymışım hissi annemin kabrini ilk kez ziyaret edene kadar, yani bir ay kadar sürdü.”

Felaket anında ya da takip eden kısa süreçte sıklıkla yaşanan hisler şunlardır:

·        Korku
·        Üzüntü ve elem
·        Çaresizlik
·        İnanamama
·        Duygusal küntleşme (Hiçbir şey hissedememe)
·        Paniğe kapılma
·        Rüyadaymış gibi ya da gerçek değilmiş gibi hissetme (Derealizasyon)

Bu belirtiler strese verilebilen normal cevaplardır. Büyük olasılıkla bir süre sonra ortadan kaybolacaktır. Fakat bazı ruhsal belirtiler daha fazla aciliyet gösterir ve hızlı bir müdahale gerektirebilir. Örneğin dona kalma, çevresindekilerin farkında olamama, şiddetli panik ataklar gibi.