İnsan Psikolojisinin Ne Kadar İlginç Olduğunu Ortaya Koyan İki Şaşırtıcı Deney

Bu yazıda toplumsal konularda yapılmış ve ilginç sonuçlara ulaşılmış iki adet deneyi anlatacağız sizlere, hemen başlayalım.

İlk deney Finlandiya'dan. Bilim insanları 2000 adet kişinin katıldığı bir çalışma yürütüyor ve tamamı işsiz olan bu kişilere 650 euro para ödeniyor. Kişilere iş bulsalar da, bulmasalar da 1 yıl boyunca bu paranın her türlü ödeneceğinin garantisi veriliyor.

Tamamen özgür olan ve her ay 650 euro'ya garanti sahip olan deneklerin ne yapacağı merak konusudur. Aylar geçer ve deneklerin hepsi iş bulma konusunda üzerlerindeki yükün azaldığını söylerler. Aslına bakılırsa miktar, Finlandiya şartlarında çok da ciddi bir para değildir. Fakat insanlara sevdikleri bir iş bulana kadar idare edebilecekleri bir gelir kaynağı sağlar.

Deneyin 6. ayına gelindiğinde katılımcıların çoğu, bir yıl çalışmasalar da parayı almaya devam edeceklerini bilmelerine rağmen yeni bir iş bulmuşlardır bile. Üstelik bu yeni işlerinde elde ettikleri gelir, eski işlerindeki gelirlerinden daha fazladır. Sonraki süreçte de takip edilen deneklerin, girdikleri bu yeni işlerde yüksek performanslar gösterdikleri görülür.

Bu deneyden çıkarılan sonuçsa şu: İş bulma baskımız azaldığında, iş yapmaya yönelik motivasyonumuz azalmıyor; aksine artıyor.

Gelelim ikinci deneye. Bu deneyde eğitim ve kişisel gelişimde yetişkin-çocuk ilişkilerine odaklanılıyor.

Bir sınıf oluşturuluyor ve bu sınıfta sadece mavi ve kahverengi gözlü çocuklar bulunuyor. İki gruba ayrılan çocuklardan mavi gözlü olanlar öğretmenleri tarafından daha fazla övgü ve destek görüyorlar. Kahverengi gözlü çocuklar ise bu tarz ilgiden mahrum bırakılıyorlar.

Deneyin ikinci etabında gruplar ayrılıp farklı sınıflara gönderiliyor. İlk zamanlarda mavi gözlü çocuklar çalışmalarında daha verimli oluyorlar. Ancak bunun yanı sıra ekstra bir özgüven geliyor ve bir süre sonra ders performansları, diğer sınıflara göre daha aşağıda kalmaya başlıyor. Kahverengi gözlü grup ise derslerden iyice kopup, giderek daha başarısız hale geliyor.
Özetle başarılı çocukları göz göre göre ödüllendirip, başarısız çocukları da aynı şekilde göz ardı etmek, iyi bir fikir değil. Bu model, başarılı çocukları ilk etapta öne çıkarsa da, sonradan iki grup için de kötü oluyor.

Bu iki deneyden çıkarılacak toplu sonuç ise ceza, ödül, teşvik ve baskı gibi konular üzerinde daha bilmediğimiz çok ama çok fazla şeyin var olması...