Büyüyen uluslararası ekonomi ve Avrupa Birliği (AB) içindeki ortak pazar uygulaması hem uzmanların serbest dolaşımını hem de sunulan hizmetlerin ulusal sınırları aşmasını teşvik etmiştir. Bilhassa akademik düzeyde olmak üzere, eğitimde serbest dolaşımla ilgili olarak da önemli adımlar atılmıştır. 1999 Bologna Sözleşmesi’nin bir sonucu olarak, 2010 yılı itibariyle bir Avrupa Yüksek Eğitim Bölgesi oluşması hedefiyle, tüm Avrupa’daki üniversite eğitim sistemi gözden geçirilmektedir. Avrupa Komisyonu’nun gündemi de aynı yöndeki yeni gelişmeleri desteklemektedir. Böylelikle Komisyon, uzmanların Avrupa çapında serbest dolaşımını arttırmak için, mesleki yeterliklerin tanınması sisteminde Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyi tarafından kabul edilen köklü bir değişiklik yapmayı başarmıştır. Yirmi yıl sonra, yasalar tarafından düzenlenen meslekler (Dikey ya da Özel Yönetmeliği olan yedi meslek dışında) için bir çerçeve sunan Genel Yönetmelik 89/48/EC yerini, yirmi yedi AB ülkesinde uygulamada olan ve 2005’te kabul edilen yeni Yönetmelik 2005/36/EC’ye bırakmıştır. Bu gelişmeler, psikologları ve danışanlarını yakından ilgilendirir. Psikologlar, diğer profesyoneller gibi, Avrupa Birliği’nin herhangi bir ülkesinde eğitim alma ve mesleklerini icra etme imkanına sahip olmalıdır. Danışanlar (birey ya da kurum), Avrupa Birliği’nin herhangi bir ülkesinde, ilgi ve haklarına uygun olarak yeterliliği olan psikologların hizmetlerinden yararlanabilmelidir.

Ulusal sınırları aşan eğitim ve meslek sistemleri söz konusu olduğunda tek tip olmanın, şeffaflığın ve esnekliğin amaçlanması gerekse dahi, zaman içinde oluşan sistem ve uygulamaların çeşitliliği göz önüne alındığında, bu amaçlara ulaşmak kolay değildir. Tüm Avrupa’da mesleki ve eğitimsel yeterlilikler arasında denkliği sağlamak ve karşılaştırma yapabilmek için ortak çerçeveler bulunmalı ve uzmanlık seviyeleri ve mesleki yeterliliği garanti altına almak için ortak standartlar oluşturulmalıdır. Bu süreç var olan sistem ve uygulamaların değişmesini ve buradan elde edilen çıkarların aşılmasını gerekli kıldığı için oldukça zorlayıcıdır. Mesleki birliklerin savunmacı olmaktan ve ulusal çıkarları yersiz bir şekilde korumaktan kaçınması ve üyelerinin gelişimi ve eğitimi de dahil olmak üzere mesleğin geleceği ile ilgili ortak bir görüş oluşturması büyük önem taşımaktadır.

Psikoloji mesleği içindeki gelişmeler

Son on yıldan fazla bir süre içinde Avrupa’da psikolojiyle ilgili ortak bakış açıları ve standartların oluşması için bazı adımlar atılmıştır. Bu sayede, Avrupa Profesyonel Psikologlar Dernekleri Federasyonu (EFPPA) 1990 yılında psikologların akademik ve mesleki eğitimi için gerekli koşulları sıralayan Psikologluk Mesleği için Optimal Standartlar’ı (EFPPA 1990) kabul etmiştir. Avrupa Örgüt ve İş Psikologları Ağı (ENOP), Avrupa Komisyonu’ndan alınan Copernicus-bursu temelinde, iş ve örgüt psikolojisi için bir müfredat çerçevesi ve minimum standartlar oluşturmuştur (Roe et al.,1994; ENOP, 1998). Avrupalı psikologlardan oluşan bir çalışma grubu, AB Leonardo da Vinci programı kapsamında Avrupalı psikologların akademik ve mesleki eğitimleri için bir çerçeve tanımlarken benzer bir yaklaşım benimsemiştir (Lunt, 2000; Lunt et al., 2001a; Lunt, 2002). Sonuçta ortaya çıkan ve “EuroPsyT, Avrupa’daki Psikologların Eğitim ve Öğretimi için Bir Çerçeve” olarak adlandırılan belge, Avrupa’daki pek çok psikologlar birliği ve derneği tarafından tartışılmış ve 2001 yılında Avrupa Psikologlar Dernekleri Federasyonu (EFPA, EFPPA’nın devamı) tarafından kabul edilmiştir. EuroPsyT iki-seviyeli bir sistemle sonuçlanabilecek gelişmeler için temel oluşturmaktadır. Bu iki-seviyeli sistem psikolojide bağımsız çalışma için temel standart olarak EuroPsy Avrupa Psikoloji Sertifikası’nı ve buna temellendirilmiş birçok uzmanlık sertifikasını kapsayacak bir sistemdir. EuroPsy perspektifi, Uygulamalı Psikoloji için Uzmanlık Standartları’nın oluşması ile sonuçlanan süreçte psikologlar için kendi çalışma standartlarını oluştururken, büyük ölçüde İngiliz Psikoloji Topluluğu’nun çalışmalarından yararlanmıştır. Bu çalışmaların en önemli katkısı, yalnızca akademik müfredata güvenmek yerine, eğitim ve öğretimin sonuçları olarak değerlendirilebilecek yeterliliklerin ortaya konulmasıdır. 

Avrupa Komisyonu aynı zamanda, şeffaflığı vurgulayan ve yeterlilik değerlendirmesini çeşitli çalışma alanları için mümkün kılan bir “yeterlilik”  yaklaşımından yanadır. Bu, Bologna Sözleşmesi’nin bir parçası olan “Uyumluluk” Projesinin (Avrupa’da Eğitim Yapılarının Uyumluluğu) bir ayağı olarak düşünülebilir. Bu projede amaç, farklı alanlardaki öğrenme sonuçlarına ulaşmayı sağlayan bir dizi genel ve özel yeterlilik standardı belirlemektir. Uyumluluk projesi, Bologna sürecinin politik hedefleri ile Lizbon Tanıma Anlaşması’nın girişimleri arasında bağlantı kurmak amacıyla 2000 yılında başlamıştır. İlk evre, psikoloji dışında birçok alana odaklanmıştır; ikinci evrede psikoloji alanı, EuroPsy oluşumuna da katkıda bulunan küçük bir grup tarafından geliştirilmiştir. Şu anda akademik yeterliliğin denkliği, ulusal düzeyde Ulusal Akademik Tanıma Bilgi Merkezleri’nce (NARIC), Avrupa düzeyinde ise Avrupa Bilgi Merkezleri Ağı’nca (ENIC) değerlendirilmektedir. Psikologların yeterlilikleri ve müfredatı konusunda EuroPsy’da belirtilen tanımlar, denklikle ilgili değerlendirmelerin daha şeffaf olmasını ve danışanlara daha yüksek kalitede hizmet sunulmasını sağlayacaktır. 

EuroPsy’ın amacı

EuroPsy (ya da Avrupa Psikoloji Sertifikası), Avrupa çapında psikologların dolaşımını ve danışanların yüksek kalitede psikolojik hizmetlere ulaşımını sağlayan önemli bir adımdır. EuroPsy’ın temeli 2001 yılında kabul edilen EuroPsyT’nin minimum eğitim standartlarına ve 2005 yılında kabul edilen Avrupa Diploma yaklaşımına dayanmaktadır. EuroPsy AB ülkelerinde ya da EFPA’ya üye ülkelerde psikologların akademik ve mesleki eğitiminin değerlendirilmesine zemin hazırlayan Avrupa Psikoloji standartlarını temsil eder. Bu belge (EuroPsy ile ilgili EFPA Yönetmelikleri ve Ekleri), EuroPsy ile ilgili EFPA Yönetmeliği’ni ve Avrupa Psikoloji Sertifikası’na (EuroPsy) ilişkin ekleri içermektedir.

EuroPsy psikolojinin daha fazla uzmanlık gerektiren uygulama alanlarında geçerli olan Uzmanlık Sertifikalarını da denetleyen EFPA’nın gözetimi altında geliştirilmiştir. EuroPsy (Avrupa Psikoloji Sertifikası), mesleği temel düzeyde bağımsız icra edebilmek için gerekli olan standartları belirtir. Uzmanlık Sertifikaları (psikoterapi, örgütsel psikoloji, eğitim psikolojisi gibi daha fazla uzmanlık gerektiren alanlarda), belirli bir uygulama alanında ileri düzey bir yeterliliğin ve uzmanlığın sağlandığını göstermek için geliştirilmiştir.

EuroPsy bakış açısı geliştirilirken, Avrupa’da halen yürürlükte olan eğitimsel, mesleki ve yasal düzenlemelerdeki çeşitliliğe oldukça dikkat edilmiştir. Eğitim müfredatlarının hem uzunluk hem de ayrışmış uzmanlık alanlarının varlığı bakımından farklılaşma eğiliminde olduğu görülmüştür. Bu farklı eğitim ve öğretim yaklaşımlarıyla uyumlu olabilecek bir sistem kurmak için, EFPA EuroPsy Yönetmeliğinde bağımlı ve bağımsız çalışma arasında,  psikologların çalıştığı profesyonel alanlar arasında ve mesleğe giriş ile daha sonraki uzmanlaşma arasında ayrımlar yapılmıştır. Temel EuroPsy’ın hedefi mesleğe giriş döneminde, normalde bir çalışma alanında1, bağımlı ve/veya bağımsız çalışmayla ilgili bir standart oluşturmaktır. Bu standart psikologların bireysel olarak karşılayabileceği minimum gereklilikleri belirler. Temel EuroPsy mesleğin icrası için gerekli bir ruhsat değildir, hedefi ulusal EFPA EuroPsy Yönetmelik ruhsatının yerini almak da değildir. Temel EuroPsy’da ifade edilen standartlar farklı ulusal çevrelerde ne derece anlamlı bulunursa, EFPA EuroPsy Yönetmelik ruhsatında gelecekte olabilecek değişiklikler de o derece dikkate alınacaktır.

Normalde bir çalışma alanı: bu en sık rastlanılan durumdur çünkü çoğu psikolog tek bir alanda çalışır. Ancak Yönetmelik her biri için uygun donanım ve yeterliliğe sahip olduğunu göstermiş psikologların en fazla iki alanda çalışmasına izin vermektedir.

Yönetmeliğin devamı için TIKLAYINIZ

Kaynak: Psikologlar Derneği