Rusya, sosyal ve psikolojik krizlere telefon hatlarıyla çare arıyor

Rus kriz yardım hatları her sene milyonlarca çağrı alıyor. Yüksek intihar oranları, şiddet kullanarak gerçekleştirilen ölümler ve aile içi istismar sosyal ve psikolojik destek taleplerini oluşturuyor. Söz konusu servisler hakikaten olumlu bir rol oynuyorlar ve sorunun gerçek boyutlarından ziyade birçok konuda ancak kısıtlı yardım sunabiliyorlar. Uzmanlar devletin bu sorunla gerçek anlamda mücadele etmek için kesin bir harekata ihtiyacı olduğunu söylüyor.

Kriz yardım hatları Rusya’da göreceli olarak yeni bir fenomen. İlk servis 1982 yılında Sovyetler Birliği’nde bir profesör ve Tüm-Birlik İntihar Merkezi başkanı Ayna Abrumova tarafından kuruldu. Yedi yıl sonra, özellikle çocuklar ve gençlere yönelmiş ilk acil hat Moskova’da görüldü ve 1990’ların başında ülkede düzinelerce servis çalışmaya başlamıştı. Bugün, milyonlarca abonesiyle yüzlerce kriz yardım hattı bulunuyor. Her yıl yaklaşık üç milyon insan yardım çağrısında bulunuyor.

Yine de Rusya hala dünyadaki en yüksek intihar oranına sahip ülke. Dahası, psikologlar ve sosyal çalışanlar acil psikolojik yardıma ihtiyaç duyan farklı sosyal gruplardan insanların sayısındaki artışa işaret ediyor. “Bazı küçük kasabalarda, kriz yardım hatları insanların sorunlarını profesyonel psikologlarla tartışabilecekleri tek fırsat. Tek alternatifleri ise çoğu kara cahil falcılar ve şarlatanlar,” diyor, 225 farklı servisi bir arada toplayan bir HDÖ (Hükümet-dışı Örgüt) Rus Kriz Yardım Hatları Kurumu başkanı, Andrew Kamin.

Rusya’daki yardım hattı danışmanları psikolog ve eğitimli gönüllülerden oluşuyor. Birçok servis farklı hükümet birimlerine bağlı –Sağlık ve Sosyal Kalkınma Bakanlığı, Eğitim ve Bilim Bakanlığı, Gençlik İşleri Komitesi, Acil Durum Bakanlığı ve yerel belediyeler. Geri kalanlar ise HDÖ’ler tarafından kurulan ve desteklenenler. Sorun, her halükarda, tüm bu hizmet sağlayıcıların koordine edilmesinde yatıyor. “Rus kriz yardım hatlarıyla ilgili sorun birimsel ahenksizlik. Servisler birimler arası koordinasyon ve uzmanlaşmış kurum ve profesyonellerin işbirliği ile daha etkin çalışabilir, DSÖ’nün (Dünya Sağlık Örgütü) İntiharı Önleme Programında tavsiye ettiği gibi,” diyor Kamin.

Ancak bu servislerle ilgili bazı olumlu değişiklikler var. En çok verilen örnek, geçen yıl açılan Tüm-Rus Çocuk Kriz Hattı (8 8000 200 122). Ayrıca, Rus Çocuk Kriz Hattı Kurumu (RÇKHK), Çocuklara Karşı İşkence Önleme Ulusal Fonu (ÇKİÖUF) tarafından 2007 yılında kurulmuştu ve 67 bölgede bulunan 284 servisi entegre ediyor. RÇKHK verilerine göre, ihtiyaç sahiplerinin sayıları her yıl artıyor. 2010’dan hemen önce, danışmanlar 500,000’e yakın çağrı aldı, 35,000’i çocuk istismarıyla ilgili, şimdi ise telefonla psikolojik yardım için başvuran çocuk sayısı yüzde 30 arttı. “Okul çağındaki çocuklar yardım hatlarını daha sık arıyor. En fazla aile sorunları, akranlarıyla ilişkileri, okul sorunları, kendi ya da yakınlarının sağlık sorunlarıyla ilgili konuşmak istiyorlar. Sık sık kendi bulamayacakları bilgileri almak istiyorlar. Çocuklarla ilgili en sık tema seneler öncesiyle aynı. İnternet’teki tehditlere yönelik müracaatlar da artışta,” diye belirtiyor Marina Egorova, ÇKİÖUF başkanı.

En zor durumlar, çocukların doğrudan tehlike altındayken yardım hatlarını araması. “Eğer durum yaşamı tehdit eder boyuttaysa, danışman çocuğu dikkatle dinlemeli, tehlikenin ne olduğunu anlamalı ve (eğer gerekliyse) çocuğu güvenli bir yere sevk etmeye çalışmalı, hangi yetişkinlerin ona yardım edebileceğini ve nasıl onlarla iletişim kurabileceğini sormalı. Çocuk bir süre sonra tekrar aranarak durumun nasıl gittiğiyle ilgili bilgi alınmalı,” diyor Egorova.

Ruslar için sunulan bir diğer psikolojik ve sosyal yardım örneği, Aile İçi Şiddet Kurbanı Tüm-Rus Kriz Yardım Hattı (8 800 7000 600), Mart ayında açılan ve ANNA tarafından organize edilen bir HDÖ. Her danışman günlük 10-15 telefon kabul ediyor. Çağrıların üçte biri Moskova ve civarından geliyor ve tüm aramalar ücretsiz. “Aldığımız çağrıların yüzde 65-70’i aile içi şiddetle ilgili. Diğer konular, aile ilişkilerini tartışmak isteyen insanlarl, bir evlilik ya da boşanma konusundaki kararlarla, sağlık sorunları ya da bağımlılıklarla ilgili. Ancak müracaatların çoğu yaşam tehlikesi durumu yansıtıyor. Maalesef, uzun süredir düzenli olarak dövülen birçok kadın aile içi şiddet için bizi arıyor,” diye belirtiyor Tüm-Rus Kriz Yardım Hattı koordinatörü Irina Matviyenko. “Kadınları ve çocukları aile içi şiddetten koruyacak engelleyici bir tedbir yok Rusya’da. Mesela, Batılı ülkelerde bir kadın kocası ya da partneri tarafından yalnızca bir şiddet davranışı durumunda dahi men kararı elde edebilir. Rusya’da, eğer kadın ilk tokadın ardından polise giderse, polis henüz ciddi bir şey yaşanmadığını söyler,” diye ekliyor Matviyenko. “ABD’de, ciddi yaralama ya da cinayet gibi aile içi şiddet suçlarının sayısı aile içi şiddet yasası yürürlüğe girdikten sonra on misli düştü. Rusya’da, aile içi şiddetle ilgili bir yasa taslağı 1990’ların sonunda geliştirildi, ancak hiçbir zaman kabul edilmedi. Şimdi yeni bir taslak hazırlanacak.”

Tüm-Rus kriz yardım hatları danışmanlarına göre, aile içi şiddetle ilgili şikâyetleri olan kadınlar farklı sosyal altyapılara sahip –yaşlı ya da genç olabiliyorlar, eğitimli ya da değil- ancak hepsi de ortak bir şeye sahip. Onlar uzun süredir aile içi şiddet atmosferi içerisinde adeta “kazanılmış çaresizlik” olarak tabir edilebilecek bir yaşam formunda hayatlarını sürdürüyor. Kaderlerini değiştirmek için kendi güç ve kabiliyetlerine inanmıyorlar. “Birçok durumda kadınlar aile içi şiddet döngüsünü kendi başlarına kıramıyor. Onlar devletin, toplumun ve HDÖ’lerin yardımına ihtiyaç duyuyor. Danışmanlarımız kadınları eğer varsa en yakındaki yerel kriz merkezine yönlendiriyor, polise nasıl bir şikâyet dilekçesi yazacaklarını ve bir dava dosyasını nasıl oluşturacaklarını gösteriyor. Bazen geri dönüş alıyoruz: kadınlar sonradan arıyor ve teşekkür ediyorlar. Ancak aile içi şiddet daha anlamlı yollarla çözümlenmeli,” diyor Matviyenko.

Kriz yardım hatları alanındaki diğer uzmanlar da hükümet desteğinin hayati olduğuna inanıyor.

“Söz konusu servislerin temsilcilerini içermesi gereken, varolan kriz hatlarının kalkınması için bir birimler arası komite kurulması gerekiyor. Bir başka önemli şeyse, intiharın, cinsel şiddetin ve çocuk istismarının DSÖ’nün talimatları doğrultusunda önlenmesi için ulusal planların hazırlanması,” diyor Kamin.

Svetlana Kononova, 19.09.2011, Russia Profile

Çeviri: Hakan KOÇ

Kaynak: rusya.ru