Cinsiyetçi Oyuncaklar Çocuk Gelişimine Zarar Veriyor mu?

Kızlar bebeklerle,çay-kahve takımları ile evcilik oynar, erkekler arabayla, topla tabancayla... Erkek çocuk eline bebek alınca, kız çocuklar arabalara merak salınca aileleri genelde bir korku sarıyor. "Nesi var bu çocuğun, niye hemcinslerinin oynadığı oyuncaklarla oynamıyor. Acaba bir sorun mu var, endişelenmeli miyim?"

Peki, bu şekilde oyuncak seçimindeki cinsiyetçi yaklaşımlar çocukların psikolojisini nasıl etkiliyor? Cinsiyetçi oyuncaklar çocuk gelişimine zarar veriyor mu? Aileler çocuklarına cinsiyet farklılıklarını nasıl anlatılmalı? Pek çok ailenin merak ettiği bu soruların yanıtlarını uzmanlarımızdan alıyoruz.

OYUNCAKLARIN CİNSİYETİ OLUR MU? 

Uzman Klinik Psikolog- Aile Danışmanı M. Berk Karaoğlu: Çocuklarda sağlıklı bir cinsel kimlik gelişimi için kız oyuncağı veya erkek oyuncağı ayrımı yapılmamalıdır. Bir çocuğun sınırlama olmadan her oyuncakla oynamasının sağlıklı bir kişilik gelişimini gösterdiğini söylüyor. Oyuncaklarda cinsiyetçi ayrımlar ya da sınırlamalar yapılırsa çocukların cinsel kimlik gelişiminde sorunlar yaşanabilir. Çocuğun davranışlarının kısıtlanması oyunlarla kazanacağı becerileri sekteye uğratabilir. Hem de anne baba olarak çocuğunuzda bir davranışı kısıtlamaya çalışırsanız tam tersi çocuğunuzu o davranışa yönlendirmeye de sebebiyet verebilirsiniz.

Bebekle oynayan erkek çocuğuna nasıl tepki verilmeli mesela?

Uzman Klinik Psikolog- Aile Danışmanı M. Berk Karaoğlu: Bir erkek çocuğunun bebekle oynamasına müdahale edilmemelidir. Çocuklar gerçek hayatı oyunlarla canlandırırlar. Bir erkek çocuk bebekle oynadığında bebekannesini temsil ediyor olabilir. Bu oyunlar cinsel kimlik ve rol algısı için faydalı olabilmektedirler. Eğer oyuncak çocuğun elinden alınırsa ya da “Kızlar bebeklerle oynar.” gibi cinsiyetçi söylemlerde bulunulursa çocuğun bebeklere ilgisi daha da çok artabilir. Çünkü yasak olması daha cazip hale getirebilir ve zamanla çocuk bebekler dışında diğer oyuncaklara ilgisini kaybedebilir. Unutmayınız ki çocuğa bir davranışta veya nasihatte bulunurken o durumun mantıklı nedenini çocuğa açıklayabilir düzeyde olmanız gerekmektedir.

Araba, tabanca gibi oyuncaklarla oynayan kız çocuklarına nasıl tepki verilmeli? 

Uzman Klinik Psikolog- Aile Danışmanı M. Berk Karaoğlu: Aynı şekilde kız çocuklarının da oyuncak tercihlerine müdahale edilmemeli ya da sınırlar konulmamalıdır. Çocuklar birçok beceriyi oyunlar sayesinde kazanabilir ve içsel çatışmalarla baş etmeyi bu şekilde öğrenebilirler. Örneğin bir kız çocuk arabayla oynarken işe gitmekte olan babasını canlandırıyor olabilir. Çocuğa “kızlar arabayla oynamaz.” gibi tepkiler verilmemelidir. Çocukların kısıtlama olmadan kendilerini oyunlarla ifade edebilmeleri sağlıklı bir gelişim için oldukça önemlidir. Bunlar dışında hem kız çocukları hem de erkek çocukları için şiddeti çağrıştıran ya da öfke davranışları sergileyebilecekleri tabanca, silah vb. oyuncaklarla oynamaları önerilmemektedir.

Çocukları cinsiyetçi olmayan bir yaklaşımla yetiştirmek için neler yapmalı? 

Uzman Klinik Psikolog- Aile Danışmanı M. Berk Karaoğlu: Çocuklarınıza oyuncak seçimleri konusunda sınırlar koymamalısınız, her çocuk özgürce istediği oyuncakla oynayabilmeli. Çocukların cinsel kimliklerinin sağlıklı bir şekilde gelişmesi için rol ayrımını pekiştiren sözlerden kaçınılması oldukça önemlidir.

Cinsiyet farklılıklarını onlara nasıl anlatacağız peki? 

Uzman Klinik Psikolog- Aile Danışmanı M. Berk Karaoğlu: Çocuklara uygun yollarla, hikayelerle biyolojik cinsiyet farklılıkları anlatılabilir. Önem verilmesi gereken bir nokta da çocuklara görev ve sorumluluk verirken cinsiyetçi bir şekilde yaklaşmamaktır. Aynı durum çocukların seçim ve kararları için de geçerlidir. Kızınız futbol oynamak isteyebilir ya da karate kursuna gitmek isteyebilir veya oğlunuz baleye yönelebilir. Çocuklarınızın seçim ve isteklerine saygı duymalısınız. Çocuğun dili oyundur ve duygusal sağaltımını bu yolla gerçekleştirecektir o açıdan bu noktada engelleme veya kısıtlama önermemekteyiz.

Cinsiyetçi oyuncaklar çocuk gelişimine nasıl zarar veriyor? 

Uzman Klinik Psikolog- Aile Danışmanı M. Berk Karaoğlu: Çocuklar oyuncaklarla sadece zaman geçirmezler. Doğayla, teknolojiyle, bilimle, birbirleriyle bu şekilde iletişim kurarlar ve bu iletişim zihinsel ve bedensel gelişimde oldukça etkilidir. Sağlıklı bir gelişim süreci için çocukların yaratıcılıklarını geliştirebilecek, sosyal gelişimi destekleyen ve motor becerilerin gelişmesine yardımcı olacak oyuncakların tercih edilmesi çok önemlidir. Puzzle, kutu oyunları, oyunhamurları, boyama gereçleri ve yaşa uygun kitaplar tercih edilebilir. Çocuklar, oyuncak silah gibi şiddeti çağrıştıran oyuncaklardan uzak tutulmalıdır. Çünkü bu oyuncaklar çocuklara bilinçdışı olarak şiddet materyallerini yetişkinlikte de kullanabilirim algısı yaratabilir. Bu noktada ebeveynlerin dikkatli olup çocukla inatlaşmadan dikkatini kaydırarak başka daha sağlıklı bir oyun grubuna veya oyuncağa yönlendirme yapabilirler.

Çocukların oynadığı oyuncaklar karakterini mi şekillendiriyor? 

Psikiyatri Uzmanı Dr. Orhan Karaca: Çocuklar seçtikleri ve oynadıkları oyuncaklar ile aslında ebeveynlerine mesajlar verdiğini söylüyor. Oyuncak seçimleri yapılırken çocuğun zeka gelişimini destekleyici, öğretici tercihler yapılmalıdır. Eğitici oyuncaklar eğlenceli oldukları kadar çocukların kendilerini ve çevrelerini tanımalarına da yardımcı olmaktadır. Bu oyuncaklar çocukların yaşlarına ve becerilerine uygun olarak seçildiklerinde çocukların gelişimleri üzerindeki etkileri de net bir biçimde görülmektedir.

"Erkekler evcilik oynamaz, kızlar araba ile oynamaz tarzı cümlelerle çocuklarımıza ne yapıyoruz? 

Psikiyatri Uzmanı Dr. Orhan Karaca:Oyuncak seçimi yaparken kız erkek ayrımı yapmadan çocuklarınızın her çeşit oyuncaklarla oynaması ve sevdikleri insanların rollerini bu oyuncaklarla taklit etmesine izin verin. Özellikle ebeveynler erkek çocukların kız çocuklarının tercih ettiği oyuncaklarla oynaması konusunda endişeliler. Diğer taraftan kız çocukların erkek çocuklarının tercih ettiği oyuncaklarla oynamaları konusunda o kadar endişeli davranmayabiliyor. Oysa erkek çocukların kız çocuklarının tercih ettiği oyuncaklarla oynamalarının yasaklanması problem yaratabilir. Kız çocuklarının da erkek çocuklarının da hayatında evcilik oyuncakları yer almalıdır çünkü çocukların hayatında hem anne hem baba yani hem erkekler hem de kadınlar vardır. Bir erkek çocuğun annesini taklit ederek oyuncak tencerelerle yemekyapmaya çalışması kadar doğal bir şey yoktur. Fakat anne baba olarak çocuğa, "sen erkek çocuksun kız oyuncaklarla oynama" denirse çocuğun kızların tercih ettiği oyuncaklara oynamaya olan ilgisi yokken artabilir. Bu nedenle küçük çocukların her türlü oyuncaklarla oynamasına izin verilmelidir. Özellikle de erkek çocukların oyuncak tercihlerinde yargılayıcı bir yaklaşım sergilememek gerekir.