Yarışma İçin İşkence Yapmayı Kabul ettiler

BBC'nin sitesindeki habere göre; “reality show” havasında tasarlanmış stüdyoya gelen katılımcılara, başka bir odada bulunan ve gene katılımcı olduğu sanılan bir kişiye, sorulan sorulara yanlış cevap verdiği takdirde giderek artan elektrik şoku vermeyi kabul ettiler. İşkenceye maruz kalan kişi ise aslında bir tiyatro oyuncusuydu ve son derece gerçekçi bir rolle acı çekiyormuş numarası yapıyordu.

Program çekiminin sonuçları ise en az Milgram Deneyi kadar korkunç oldu. Katılımcıların yüzde 80’i,  insanın tüylerini diken diken eden bağırışlara, yakarışlara rağmen, vazgeçmeyi akıllarına getirseler de, sunucunun telkinine uyarak konsoldaki en güçlü elektrik akımı seviyesine kadar çıkmayı kabul ettiler.  Tiyatrocunun ölüm riski altında olduğunu düşündürten davranışları “işkencecileri” durdurmadı.

Çekimlerin sonucu katılımcılar için de “yıkıcı” oldu. “İşkenceci” bir kadın, “Ben bunu çocuklarıma ve kocama nasıl anlatacağım?” dedi. Bir diğeri, büyükanne ve büyükbabasının Yahudi Soykırım’ı kurbanları olduklarını söyleyerek, yaptığı şeyden utanç duyduğunu belirtti. Elektrik şokunu arttırmayı reddeden az sayıdaki katılımcıdan bir tanesi, Romanya’da Çavuşesku rejimine tanık olduğunu ve “hayır” deme gücünü oradan aldığını ifade etti.

Deneyden sonra konu kameralar önünde bilim adamları tarafından da tartışıldı. Bir psikolog “çocuklarımıza otoriteye boyun eğmeyi olduğu kadar eğmemeyi de öğretmeliyiz” diyerek bu tip davranışların erken yaşlarda edinildiğini vurguladı. Programın yapımcısı Christophe Nick’a göre ise “deney” çoğu katılımcının hayatını değiştirdi ve onları patronlarının her dediğini yapmayan insanlar haline getirdi.

Programa esin kaynağı olan Milgram Deneyi 60’lı yıllarda sosyal psikoloji uzmanı Stanley Milgram tarafından gerçekleştirilmişti. Milgram bu deneyde kitlesel katliamlarda rol alan kişilerin nasıl ikna edildiğini araştırmıştı. Gene elektrikle işkence yönteminin kullanıldığı deney sonucunda bir çok katılımcı “rahatsızlık” duysa da, kendilerine devam etmelerini söyleyen “otorite”ye boyun eğmişti.