Uyku değişik evrelerden oluşur. Bu evrelerden biri de paradoksal uyku da denen REM dönemidir. Rüyaların yaklaşık %80- 90'ı bu dönemde görülür. REM uykusu toplam uykunun %20-25'ini oluşturur. Bu evrede çok sayıda rüya görülebilir. Ancak kişilerin günlük hayatta bildirdikleri rüyanın süresi ve görüldükleri esnadaki süre farklıdır. Rüya zamanı ve günlük hayattaki zaman algısı farklıdır.
Rüyada yüksekten düşer gibi hissederek uyanmanın nedeni nedir?
Bunlar evrensel simgeler olmakla birlikte herkes için farklı anlamlar ifade ederler. Kimi kişi için tehlike algısının sembolü olabilecekken, kimisi için de benliğin kırılganlığı simgeliyor olabilir.
Rüyalar bilinçaltının dışa vurumu mudur?
Rüyalarla ilgili farklı teoriler olmakla birlikte bununla ilgili en açıklayıcı teori psikanalitik kuramdır. Kurama göre ruhsal yapılanma bilinç, ön bilinç ve bilinçdışı yapılarından oluşur. Rüyalar bilinçdışı aktivitelerdir. Bilinçdışı, rüyalarda çeşitli sembolizasyonlarla görüntü bulur.Ayrıca rüyalar günlük yaşam olaylarını da içerebilirler. Rüyaların yorumlanması ile ilgili çeşitli evrensel semboller olduğu kabul edilmekle birlikte kişiye özgü değerlendirilme yapılır. Tek bir rüya da kendi başına yorumlanamaz, diğer rüyalar ile ilintili olarak yorumlanır. Psikanalizde amaç bilinçdışına ulaşmaktır ve rüya araçlardan biridir.
Kabus görmenin biyolojik ve psikolojik nedenleri neler?
Kabuslar genellikle 3-6 yaş döneminde yoğun olarak yaşanan korkulu rüyalardır. Rüyaların biliçdışı aktiviteler olduğunu söylemiştik. Kabuslar da diğer rüyalar gibi bilinçdışı bir aktiviteyi temsil etmekle birlikte, genel olarak kişinin ruhsal durumunun karmaşık bir yanısmasıdır. Bununla birlikte rüyalar/kabuslar bilinçdışını yansıtmak dışında anksiyete uyandıran günlük yaşam olaylarını da yansıtırlar. Kabuslar, rüya görülen evre olarak adlandırdığımız REM döneminde görülürler ve genellikle hatırlanırlar. Tekrarlayan kabuslar durumunda REM uykusunu kısaltan ilaçlar ve psikoterapi ile tedavi edilir.
Rüya görmeye ne zaman başlarız?
Yenidoğanın uykusunun yaklaşık yarısı REM döneminden oluşur. Bu dönem sözelliğin olmadığı bir dönem olduğu için içeriğini bilemiyoruz. Ancak rüya görülen evre dediğimiz REM evresi doğuştan beri varolan hatta uykuya oldukça hakim bir evredir. Ancak çocuklukta rüyalar günlük hayata çok daha yakın ve birbirine benzer rüyalardır. Ayrıca 3-6 yaş arasında kabuslar sık görülebilir. Bu da bilinçdışının ve defans mekanizmalarının gelişmişliğiyle ilgili.
UYKU BOZUKLUĞU
Uyurgezerliğin nedeni nedir? Uyurgezer kişiyi uykusunda gezerken uyandırmak zararlı mı?
Gece korkuları, uyurgezerlik, dış gıcırdatma vb. durumlar parasomnia denilen uyku bozukluklarıdır. Uykunun Non-REM döneminde ortaya çıkarlar. Uyurgezerler uyuduktan yaklaşık 1-2 saat sonra kalkıp dolaşmaya başlarlar. Bazı kişiler her uykuda dolaşırlarken, bazı kişilerde stresli günlerin ardından yoğun görülür. Kişi uyanıkmış gibi davranır, ancak bir yandan uyuyor gibidir; soruları yanıtsız bırakır, anlamsız hareketler yapabilir. Sabah uyandığında hiçbir şey hatırlamaz.
Uyurgezerlik zannedildiği gibi rüyaların görüldüğü REM epizodunda gerçekleşmez. Uykunun en derin döneminde gerçekleşir. Bu sırada uyanma gerçekleşir, ancak tam uyanıklık düzeyine erişmeden kalırsa kişi yarı uyanık halde kalır. Kalkıp dolaşmaya başlar.
Uykuda konuşmanın ve bağırmanın nedeni nedir?
Uyku sırasında konuşma ve bağırma, uyurgezerlikle aynı sebeplerle ortaya çıkar. Hasta uyuduktan 1-2 saat sonra, yataktan korkulu gözlerle kalkarve bağırmaya başlar. Nabzı hızlanmış olur ve aşırı tedirgin görünür. Uyandırılmazsa kendiliğinden uyumaya devam edebilir. Sabah uyandığında tıpkı uyurgezerlikteki gibi hatırlamaz.
Karabasan nedir?
Karabasan rüya görüldüğü esnada oluşan uyku felcinin bir sonucudur. İnsanlar rüya gördükleri REM uykusu sırasında, göz ve solunum kasları dışında tamamen fizyolojik bir felç durumundadırlar. Hiçbir kasları çalışmaz. Bunun fonksiyonu kişinin rüyada gördüğü şeyleri yapmamasıdır, aksi takdirde kişi rüyasında yaptıklarını yapar. Bu esnada kişinin zihni bedenden önce uyanırsa, beyni uyanık ve etrafın farkında olduğu halde, hareket edemez, ses çıkaramaz ve göğsünün üzerinde bir ağırlık varmış gibi hisseder. Yani fizyolojik felç hali uyanır uyanmaz çözülmez. Korku verici bir durumdur. Ama saniyeler içinde kendiliğinden düzelir.
Karabasan uykuda felç durumudur
Uyku sırasında geçirilen fizyolojik felç durumuna karabasan deniyor. Bu sırada zihin bedenden önce uyanıyor ve yapmayı istediğimiz hiçbir hareketi yapamıyoruz.
Uyurgezerliğin nedeni ne? Bazen uykumuzdan neden sıçrayarak uyanırız? Karabasan nedir?' gibi uyku ve rüyalarla ilgili merak edilen soruları Medical Park Göztepe Hastanesi'nden Uzman Klinik Psikolog Şencan Çıldır Taşkale yanıtladı. İşte ilginç gerçekler...
Uyku sırasında neden birden sıçrayarak uyanırız?
Uyku sırasında sıçrayarak uyanmanın çeşitli sebepleri olabilir. Bunlardan bazıları, miyoklonik istemsiz hareketlerin uyku sırasında ortaya çıkması, korkulu rüya ve kabuslar, solunum ile ilgili problemler, REM davranış bozukluğu denilen uyku bozukluğu vb. olabilir. Uykuya dalarken bacaklarda birkaç istemsiz kasılma görülmesi fizyolojik sınırlar içinde kabul edilir. Fakat bunlar bazen hastanın uykuya dalmasını engelleyecek düzeye erişirler. Çok sık olan sıçaramalar uyku kalitesini bozar ve uyku ile ilgili merkezlerde incelenmesi gerekebilir.
FARKINA VARMAZ
Uyurken diş sıkmanın nedeni nedir?
Diş gıcırdatma çocuklarda dahan sık görülmekle birlikte toplumun yaklaşık %20sinde görülmektedir. Diş gıcırdatan kişi genellikle farkında olmaz, çevresindekiler şikayetçi olurlar. Ayrıca diş hekimleri tarafından da farkedilebilir. Hastalık çeşitli psikolojik sorunların, stresle başa çıkma sorunlarının yansıması olarak ortaya çıkabilir. Özellikle kaygı düzeyinin daha yüksek olduğu, stresle başa çıkmakta zorlanan kişilerde daha sık görüldüğünü söyleyebiliriz. Çözüm olarak psikoterapi ve ilaç tedavisi kullanılabilir.
RÜYA GÖRMEMEK
Hiç rüya görmeyen kişiler olabilir mi?
Hiç rüya görmeme gibi bir durumdan bahsedilemez. Rüyaların görülmesi ve hatırlanması- yani günlük hayatta uyanıkken bilince gelmesi- farklı süreçlerdir. Bu yüzden kişi rüya görüp, hatırlamadığı için hiç rüya görmediğini düşünenebilir. Gece içinde defalarca REM dönemine girilmesine rağmen genellikle 1 tane rüya görüldüğü hatırlanır ya da hiç görülmediği düşünülür. Ancak REM döneminde uyanmadan başka bir devreye geçilirse ve başka bir evrede uyanıldığında rüya hatırlanmayacaktır.
Psk. Şencan TAŞKALE / Güneş Gazetesi