Psk. Zehra BİNİCİ / Aktüel Psikoloji
Ömrümüzün üçte biri uykuda geçiyor ama insanoğlu hala uykunun sırlarını çözebilmiş değil. Uyku, bir dinlenme, rahatlama aracıdır. Uzmanlar uykuyu, “gün boyu yorulan ve yıpranan sinir sisteminin onarıma alındığı, gün içinde edinilen bilgilerin ayıklanıp depolandığı, dış uyaranlara açık ve bireyin gelişimi ile ilgili işlevsel bir süreç” olarak tanımlıyorlar. İdeal uyku süresi kişiden kişiye değişir.
İnsanın beden ve zihin gücünü toplamasını sağlayan en büyük güç UYKUDUR. Genelde birkaç esnemeden sonra uyumaya hazırlanan kişinin gözleri kapanır,kasları yavaş yavaş gevşer,organlarının çalışması ve solunumu yavaşlar. İşte bu evrede dış dünya ile bütün ilişkisini kesmiş olan kişi tam bir durgunluk ve hareketsizlik halindedir. Ve kişi yavaş yavaş uykunun sihirli dinyasının kapılarını aralamaya başlamıştır.
Uyku, beyin hücreleriyle sinir ağının aktivasyonu sonucu gerçekleşir.
UYKU normal yaşamın sürmesi, organizmanın dinlenmesi için periyodik bir ihtiyaç olarak kendini gösteren, geçici olarak bilincin ortadan kalkmasıyla istemli kasların yavaşladığı ve dış uyaranlara duyarlılığın azaldığı, kendiliğinden ortaya çıkan periyodik ve uygun uyaranlarla içinden çıkılabilen fizyolojik durumdur.
Beyinde bulunan ve hipotalamus denilen sinir sisteminin denetlediği uyku bütün fiziksel etkinliklerin durduğu bir dinlenme dönemidir. Uyku sırasında kişi bilinçli düşünme yetisini kaybetmiştir. Fakat bilinçaltı uyku sırasında görülen rüyalarla çalışmaya devam eder.
Uyku; uyanıklığın tam tersi gibi görünse de aslında bu iki durumun pek çok ortak yanı vardır. Mesela uyurkende düşünürüz. Ayrıca uyuyan kişi çevreye karşı tamamen duyarsız değildir.
• İnsanlar hayatlarının 13’ünü uyuyarak geçirirler.
• Uyku hem bir davranış, hemde bir bilinç değişimidir.
• Uyku örüntüleri kişiden kişiye değişiklik gösterir.
NEDEN UYURUZ?
• Koşuşturmayla geçen gün içinde kaybedilen enerjiyi tekrar geri kazanmak için
• Büyümeye yardımcı olmak için. (uyurken salgılanan özel hormonlar vardır.)
• Hafızayı güçlendirip onarmaya yardımcı olmak için.
• Gün içinde algılanan gereksiz uyaranların etkisini beyinden silmek için.
Bazı insanlar uykusuzluktan yakınırlar, ya uykuya dalmak için büyük güçlük çeker ya da gece boyunca sık sık uyanırlar. Uykusuzluk insanda ruh huzursuzluğu,endişe,korku ve yorgunluk meydana getirir. Kimi zaman yıllardır birtek gece “GÖZLERİNİ KIRPMADIKLARINI” söyleyen uyku problemi yaşayan kişilerle karşılaşırız fakat bu inandırıcı değildir. Eğer insan bu kadar uykusuz kalsa (hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde kanıtlandığı gibi) bütün gücü tükeneceğinden kısa sürede ölür.
Uyku süresi canlı türüne göre değişir. Mesela zürafa günde 3dakika, fil 2saat, kuşlar 12saat uyur vb. Yetişkin bir insan ise ortalama 8 saat uyur.
Tam alınmamış bir uykudan sonra cildin solgun ve kuru olduğuna, gözaltlarında mor halkalar oluştuğuna şahit oluruz. Uyku esnasında vücut hormon salgılarını dengeliyor. Bağışıklık sistemi ile sindirim sistemi hızla çalışıyor ve cilt her gün atılması gereken ölü deriyi uyku esnasında atıyor. California Stanford Üniversitesi’nde yapılan araştırmaya göre de ideal bir uyku hormonları dengeliyor ve bu durum kanserin de aralarında bulunduğu birçok hastalık riskini ortadan kaldırıyor.
UYKUSUZLUK; istenmesine karşın uykuya dalmada ya da uykuyu sürdürmede yaşanan geçici veya kronik rahatsızlıktır. Buna sebep olabilecek bazı etkenler:
• Uyuma koşullarının uygun olmaması
• Psikolojik, fizyolojik nedenler
• Anxiyete
• Psikozlar
• Stres, sıkıntı, depresyon
• Hastalık, ağrı
• Normal dışı uykuuyanıklık döngüsü
• Çeşitli uyku bozuklukları (kabus, uyurgezerlik,aşırı uykuuykusuzluk,insomniya,narkolepsi,apne)
• Dolaşım bozuklukları
• Davranış bozuklukları
• Uyarıcı maddeler (çay,kahve,tütün,alkol)
Uzun süre uykusuz kalma sinir sisteminde ve zihinsel işlevlerde bozulmaya yol açar ; bu da uykunun özellikle sinir sisteminin normal işlevinde ne kadar önemli rol oynadığını ortaya koymaktadır.
GÖRÜLEN BAZI UYKU BOZUKLUKLARI
Uyku bozukluğu; uyku sırasında yaşanan rahatsızlıkların ortak adıdır. Organik veya ruhsal kökenli olabilen bu rahatsızlıklar arasında şunlar sayılabilir...
• Uyku apnesi
• Uykusuzluk
• Aşırı uyku
• Narkolepsi
• Kabus
• Uyurgezerlik
• İnsomniya
• Uykuda konuşma
• Uykuda korkma
Uyku problemi yaşayan kişide; uykuya dalma zorluğu, kesintisiz uyuyamamak, uykuyu alamamak vb. belirtiler tek tek veya hepsi bir arada görülebilir. Uyku bozukluğu olan kişiler genellikle bu durumunun stresten kaynaklandığını söylerler. Ama stresin başlıca neden olarak görülmesi pek doğru değildir. Pek çok hastalığın uyku bozukluğuna yol açabileceğinin unutulmaması gerekir. Uykusuzluğun diğer nedenlerinden bazılarıda şunlardır: Kalp hastalıkları, yüksek kan basıncı, burun tıkanıklığı, romatizma, sinirsel ve ruhsal hastalıklar, sindirim yetmezliğine bağlı şişkinlik ve gaz, astım ve horlama, stres, kafein (çay, kahve, kolalı içecekler, bazı gazozlar, çikolata), alkol, düşük kan şekeri, hazımsızlık, aşırı yemek, hastalık, ağrılar, gerginlik, kâbus görme
BAZI UYKU BOZUKLUKLARINI TANIYALIM…
• UYKU APNESİ: Uyku esnasında kişinin üst solunum yolunun tıkanmasıyla kişinin soluk alabilmek için sık sık uyanması sonucu gündüzleri uykulu olması haliyle tanımlanan uyku bozukluğu. Az rastlanan ancak şiddetli bir uyku bozukluğudur. Kişinin uyku sırasında nefesi kesilir. Ağır uyku sorunu olanlarda bir gecede yüzlerce apne görülebilir. Yaşlılarda daha çok görülür.
• NARKOLEPSİ: Gün içinde görülen ani,istemsiz,aşırı uyku hali,gece uykularının düzensizliği olarak tanımlanan uyku bozukluğu. Kişi konuşurken,araba kullanırken,televizyon izlerken,aniden uykuya dalar. Genelde yirmili yaşlarda başlayan bu rahatsızlık, beyin iltihabı yada ur gibi organik nedenlerden ya da gizli dürtüler gibi bilinçdışı etkenlerden kaynaklanabilir.
• İNSOMNİYA: Kişinin yeterli süre ve kalitede uyuyamaması haliyle ilgili yaşanan bozukluk
Yetişkin insanların yaklaşık %90’ı her gece 6-9 saat kadar uyur. En sık görülen uyku süresi ise 7-8 saat kadardır. Bazıları ise günde sadece 6-7 saat uyur.
Unutulmamalıdır ki tüm duygular düşüncelerden doğar. Uykuya hazırlık aşamasında olumlu şeyler düşünülürse olumlu duygular hissedilir ve rahat bir şekilde uykuya dalmak mümkün olur.
Not: Aktif bağlantı (Kaynak) göstermeden yayımlamak yasaktır.