Esra TÜZÜN / Sabah Gazetesi
Sabah Gazetesinden Esra TÜZÜN Psikiyatrist Dr. Nihat Kaya ile Uçak fobisi hakkında merak edilenleri ve olası çözüm yollarını konuştu. İşte Röportajın ayrıntıları...
Uçaktan korkanlar hayali 'felaket senaryoları' yazar
Fobileri; 'gerçekte olmayan felaket senaryoları yazmak' olarak tanımlayan Psikiyatrist Dr. Nihat Kaya: Uçaktan korkanlar da hayallerindeki felaket endişesini ellerinde olmadan körükler!..
Gerçekten ciddi bir düşme tehlikesi yaşayan herkesin Tanrı'ya sığınma eğilimi göstermesi son derece normaldir. Ölüm korkusu içine düşen ateistler bile düşme korkusu ile 'Ya Tanrı varsa?' diye çark edebilir!
Psikiyatrist Dr. Nihat Kaya, uçuş fobisi yaşayanların 'hayali felaket senaryoları' yazdığına dikkat çekerek; uçuş korkusuyla ilgili okurlardan gelen soruları yanıtladı:
* Herkes uçuş korkusu yaşar mı? Uçak sallansa bile uçmaktan çok hoşlanan insanlar var; onlarda neden hiç korku oluşmaz? 'Ben türbülans seviyorum' demek insanın çok korkusuz olduğunu mu gösterir?
Herkeste uçuş fobisi olmaz. Aslında fiziksel ya da psikolojik kökenli bütün hastalıklarda riskli gruba girenler sorun yaşar. Anksiyeteli ve fobiye yatkın kişilik özelliklerindeki şahıslar riskli gruptadır. Nasıl ki yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, ailede kalp hastalığı varlığı kişiyi kalp hastalıkları açısından riskli kılarsa; anksiyete ve fobiye yatkın kişilikler de uçuş fobisinin potansiyel adaylarıdır. Bazı insanlarda korku vardır, fakat bilinç düzeyine çıkmamıştır. Adrenalin sporunu yapanların birçoğu, bilinçdışı korkularının üzerine gitmektedir. 'Ben türbülansı seviyorum' diyenlerin korkusuz olduğunu sanmıyorum. Korktukları şeyin üzerine giderek, onu küçümseyerek, onu zevkli hale getirerek onunla başa çıkıyorlar. Bu bilinçdışı işleyen bir süreçtir.
TANRIYA SIĞINABİLİRLER
* Yazar Erica Jong, "Türbülansta sarsılan uçakta ateist kalmaz" demiş. Gerçekten herkes uçakta ölüm korkusu hisseder mi, yoksa neden dua edilir?
Aslında türbülans bir tehlike değildir. Karayolundaki kasis ve çukurlar gibidir... Havacılar asla bundan korkmazlar. Onlar için sıradan bir durumdur. Yolcular ise bu konuda bilgisiz olduklarından korkarlar. Hava yollarının bu konularda aydınlatıcı broşürler bastırıp, vatandaşa dağıtması iyi olabilir. Uçakta ciddi bir tehlike yaşadığı algısına kapılan ya da gerçekten ciddi bir düşme tehlikesi yaşayan herkesin, Tanrı'ya sığınması çok doğaldır. Tanrı'ya inanmayan bir ateist de son anda 'Ya gerçekten Tanrı varsa!' diye düşünüp çark edebilir. Bunlar insanlık halleridir. Uçakta herkes ölüm korkusu yaşamaz! Fobiklerin bazıları bile sadece 'Uçakta hastalanırsam yardım alamam' diye uçağa binmez. Sadece 'Uçak düşecek ve kurtulamayacağım' endişesi taşıyanlarda ölüm korkusu şiddetlidir.
Uçuş korkusu kadınlarda mı daha fazla görülüyor, erkeklerde mi?
Anksiyete bozuklukları, panik atak,obsesif kompulsif bozukluk ve genel anksiyete bozukluğu kadınlarda daha sık görülür. Uçuş fobisi de bir anksiyete bozukluğu grubu içerisinde değerlendirilir. Bu nedenle kadınlarda uçuş fobisi daha sık görülmektedir. Ancak iş dünyasında erkeklerin daha sık uçuş yapma zorunluğu olduğundan uçuş fobisi bazı erkekler için de sorun teşkil etmektedir.
* Hipnoz işe yarıyor mu?
Uçuş fobisi olanların çoğu, aşırı mükemmeliyetçi, kontrollü insanlardır. Uçakta da kontrol kendilerinde olmadığı için binmek istemezler. Bu yüzden kolay hipnotize olmazlar, dirençlidirler. Ancak bir kısmında hipnoz; yardımcı unsur olarak kullanılabilir.
* Bu korkuyu yenmek için mesela THY'nin simülasyon eğitimine katılmak işe yarar mı?
Tek başına simülasyon çok çok az insanda sorunu çözer. Biz yaptığımız programda; önce kaygı, fobi tanımı, eğitim ve başa çıkma eğitimleri veriyoruz. Sonra THY uçak mühendisi uzmanlar uçak ve uçuş hakkında detaylı teknik bilgiler veriyorlar. Hastaları bu aşamada simülasyona alıyoruz. Bu yöntemin daha başarılı sonuçlar verdiğini gördük.
GEÇİCİ FOBİKLERE İLAÇ
* Sakinleştirici işe yarar mı?
Aşırı fobisi olmayanların birçoğu; uçağa binmeden önce, yeşil reçeteye tabi ilaçları ya da alkol alıyorlar. Tam fobikler zaten tedavi olana kadar uçağa binmiyorlar, havaalanına gitmiyorlar, uçaklara bakmıyorlar... Panik atağa bağlı gelişen 'geçici uçuş fobisi' ise panik atak tedavi edilirken zayıflıyor. Bu tip hastalara uçmaları gereken acil bir durumda sakinleştirici verildiğinde ise işe yarıyor. Bu tip insanlar 'lazım olursa kullanırım' diye zaman içinde yanına ilaç alıp uçuyor...
* Kazanın ardından kazazedelerin yakınları, hatta kazazedeler nasıl uçağa tekrar binebiliyor? Uçak kazası geçirenlerde uçuş fobisi oluşmaz mı?
Kazalar ve yaşamı tehdit eden olaylarda korku duygusunu yaşamamız çok insani ve doğaldır. Kişi fobiye yatkınsa; başından böyle bir kaza geçmişse fobi geliştirebilir ve uçamaz. Fobi; gerçekte olmayan ve hayatı tehdit etmeyecek şeylere olumsuz anlamlar, korkular, felaketler yükleme olayıdır. Yani hayali felaket senaryoları yazma durumudur. Fakat bu kişinin elinde ve iradesinde olan bir durum değildir. Bu yüzden kişileri kınamamak gerekir. Uçuş fobisi normal dışı ama tedaviyle düzelebilen bir bozukluktur.
* Uçaktan korkanların kendilerine zarar vermemek için rüzgarlı havalarda akşam saatleri uçağa binmemeleri bir çözüm olabilir mi?
Bu tür tedbirler korkuyu sürekli akılda tutar ve pekiştirir. Korkunun bir nedeni de yetersiz ve yanlış bilgiler ve önyargılardır. Bu konularda hava yollarının aydınlatıcı ilanlar, broşürler bastırması yararlı olur. Buna rağmen kişi rüzgarsız ve aydınlık saatlerde daha huzurluysa, tabii ki uçmak için bu zamanları tercih edebilir.
Uçak kazalarından ölen insanların sayısı arı sokmalarında ölenlerden daha az!
* Sigaranın ölüm riski, uçuştan dört bin kat fazla!
* Karayolunda kaza olasılığı 266 kat daha fazla.
* Uçuşta kaza oranı bir milyonda 1.82...
* Bir insanın uçuş kazasında ölmesi için bir milyondan fazla uçuş yapması veya havada 1.25 milyar kilometre seyahat etmesi gerekir.