Bu dönemde çocuklardaki benlik ve mülkiyetin geliştiğine dair en önemli göstergeler; isteklerini ertelemede yeterli sabrın olmaması, bol miktarda soru sorması, tuvalet eğitimikazanması, bağımsızlığını ilan etme isteği, sosyal ilişkilerde iletişimin artması ve buna bağlı problemlerin çıkması gibi davranışlardır. Bir nevi ergenlikdöneminin bir tanıtım filmini izlediğimizi düşünebiliriz. Ancak her şey o dönemdeki kadar da kaotik değildir.
Bireyselliğini kazanma isteği, sorumluluk alma konusunda hevesli olacağı anlamına gelir. Özbakım becerilerini yerine getirebilir ve tişörtünü veya bağcıklı olmayan ayakkabısını kendisi giyebilir. Bunlarla birlikte biraz daha aktifleşerek mutfakta yardımcılığı üstlenebilir. Ve en önemlisi de sizinle bir yetişkin edasıyla geçmiş ve gelecekle ilgili derin sohbetler edebilir. Yine de zaman kavramının oturmayışı, yoğun hayal gücü veya yalan söyleme davranışı olarak görülebilir, ancak bazen kendini cezadan korumak ya da yukarıda belirttiğim gibi olmasını istediği şeyleri anlatmaktan ibaret de olabilir. Bu noktada ilk fırsatta “yalancı” etiketini yapıştırmamakta fayda vardır. Hatta bu yaş grubundaki çocukların bu durumu yönetmesi zeka pırıltısına örnektir. Cinsel kimlik gelişimi de bu yaşa tekabül eder. Cinsiyetine uygun rolleri çok rahat üstlenir, bu yüzden ebeveynin doğru model olması çok kıymetlidir.
3 YAŞINDAKİ ÇOCUKLARDA GÖZLEMLENEN DEĞİŞİMLER NELERDİR?
Bu dönemdeki gelişmeleri “dil ve öğrenme” ve “sosyal ve duygusal yaşam” olarak ikiye şekilde inceleleyebiliriz.
Dil ve Öğrenme:
• 3 yaş grubu çocuğunun beyni yetişkin beyninin iki katı daha etkindir. Bu nedenle çok fazla soru sorar ve oynadıkları oyunlarla ilgili sorulara istekle cevap verirler ve bu oyunlarda gerçek yaşamda oluyormuş gibi (-mış gibi) oynarlar. Oyunkurar ve akranlarıyla daha anlamlı oyunlar oynamaya başlarlar.
• 4 yaşına kadar dikkat süreleri ve odaklanmaları kısadır. Bunun nedeni beynin en son olgunlaşan bölümünün prefrontal korteks (beynin gereksiz bilgilerini eleyen ve odaklanmamızı sağlayan bölüm) bölümü olmasıdır.
• Hikaye dinlemeyi severler ve basit cümlelerle anlatırlar, eş anlamlı sözcükleri ise anlayamazlar.
• Zamanın akışını kavramlaştırırlar. Geçmişte olan olayları anlatabilirler.
• En az 4 rengi tanır ve söylerler. En az 10’a kadar sayar ve bazı sayıları tanıyabilirler.
• Bir problemi tek bir yöntemle çözümlemeye çalışırlar. Çünkü bakış açıları tekdüzedir.
• Fizyolojik ihtiyaçları karşısında (üşüme, acıkma vb.) ne yapacaklarını bilirler.
• Bazı akıl yürütmeler yapabilir ve yaptıklarının sonuçlarını öngörebilirler.
• Eylem sözcüklerini rahatlıkla anlar ve uygularlar.
• 8-10 parçalı yap-boz oynayabilirler.
SOSYAL VE DUYGUSAL YAŞAM;
• Benlik duygusu diğer insanların da duygularını anlamalarına yardım edecek kadar genişler. Yani “başkalarını düşünme” (empati) gelişmektedir.
• Sıra alma, sıra bekleme, oyunlarda iş birliği, kazanma ve kaybetmenin sonucu olan duyguları deneyimlerler. Kaybetme ile ilgili baş etme yolları geliştirirler.
• Ev işlerine yardım edebilirler. Örneğin, masayı kurmak gibi günlük işlere yardım etmek, işe yaradığı ve katkıda bulunduğu duygusu yaşamalarını sağlar.
• Rutinleri ve kuralları severler. Bu aynı zamanda kuralların bir engel olmadığının ve güvenlik için olduğunun anlaşılmaya başlandığı yaştır.
• Korku duygusu da tam bu yaşta gelişmeye başlar. Tehlikenin nereden geleceğini kavramaya başlarlar.
• Yeme sorunu, uyku problemi, öfke vb. gibi bazı problemler ise bu dönemde artış gösterebilir.