Prof. Dr. Ferhan G. Sağın, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Biyokimya AD ferhan.sagin@ege.edu.tr
Geçtiğimiz günlerde Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde bir konferans veren Doç. Dr. Bruce Newton, Türk meslekdaşlarını uyardı: Tıp eğitimi boyunca, öğrencilerin hastalara empati yeteneği giderek azalıyor.
Uluslararası Tıp Bilimleri Eğiticileri Derneği (IAMSE) Yönetim Kurulu’nda çalışan Prof. Dr. Ferhan G. Sağın, tıp eğitimindeki bu önemli sorunu işleyen konferansı CBT okurları için derledi.
ABD’deki Arkansas Üniversitesi Tıp Fakültesi Eğitimden Sorumlu Dekan Yardımcısı ve Nörobiyoloji Departmanı öğretim üyesi Doç. Dr. Bruce Newton, sinirbilimleri ve tıp eğitimi üzerine konferanslar vermek üzere Türkiye’ye geldi. Türk Beyin Araştırmaları ve Sinir Bilimleri Derneği (TÜBAS)’ın daveti üzerine yurdumuza gelen Dr. Newton, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde verdiği konferansta tıp eğitiminin öğrencilerin empati gücüne etkisini inceleyen çalışmasının sonuçlarını aktardı. Tıp eğitimi ile ilgili en saygın araştırmaların yayınlandığı Academic Medicine dergisinde 2008 yılında yayımlanan çalışmaya göre, tıp eğitimi öğrencilerin empati gücünü yıllar içinde azalacak bir şekilde etkiliyor.
Tıp eğitimini geliştirmek amacıyla kurulan Uluslararası Tıp Bilimleri Eğiticileri Derneği (IAMSE) Yönetim Kurulu üyesi de olan Bruce Newton’un liderliğini yaptığı Empati Dikey Çalışma Grubu’nun Arkansas Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde eğitim gören 419 öğrenci üzerinde yaptığı 4 yıllık çalışma boyunca öğrencilerin her yıl empati skorları ölçüldü ve ileride seçmek istedikleri branşlar sorgulandı. Tıp fakültesine yeni başlayan öğrenciler arasında kadın öğrencilerin erkeklere göre iki misli daha yüksek düzeyde empati gücüne sahip olduğunun saptanmış olması çalışmanın ilk dikkat çeken noktası…
EMPATİ SKORLARINDA İLK DÜŞÜŞ: ZORLU EĞİTİMİN ETKİLERİ
Tıp eğitiminin ilk yılının sonunda, öğrencilerin empati skorlarında hızlı bir düşüş olduğunu ve bu düşüşün erkek öğrencilerde kadın öğrencilere göre iki misli fazla görüldüğünü belirten Dr. Newton, bu durumu şu şekilde yorumladı: “Öğrenciler, zorlu bir elenme dönemi geçirerek tıp eğitimine başlıyorlar, dolayısıyla meslekten ve eğitimden beklentileri yüksek... Halbuki hekimlik mesleği onların filmlerde gördüğü “kahramanlar dünyası”ndan farklı… Ayrıca tıp eğitimi, birçok temel bilim konusunun iyi kavranmasını ve öğrenilmesini gerektiren zorlu bir eğitim.. Bu zorlu dönemin yarattığı stres ve fiziksel yorgunluk sonucunda doğal olarak öğrenciler başlangıçta zorlanıyorlar ve uyum sorunları çekiyorlar. Bunun sonucunda da idealist yaklaşımlar ve mesleğe duydukları tutku giderek azalıyor”
KLİNİK STAJLAR ve EMPATİ SKORLARINA ETKİLERİ
Çalışmanın bir diğer ilginç sonucu da, tıp öğrencilerinin klinik stajlara başladığı 3. yılın sonunda empati skorlarında yine keskin bir düşüş görülmesi… Bu da öncelikle klinikte hasta ve sorunlarıyla yüz yüze gelen öğrencilerin bu durumun zorluklarıyla başa çıkabilmek için empati duygularını baskılamalarına bağlanıyor. Staj ortamında hoca-öğrenci ilişkisinde yaşanan olumsuz deneyimlerin ve kliniklerde her zaman uygun rol-modellerin bulunmamasının da bu düşüşte etkili olduğu belirtiliyor.
Sonuçta hekim adaylarının empati skorları ilki birinci yılda, diğeri ise stajlara başladıkları yılda olmak üzere iki önemli düşüş gösteriyor. Dr. Newton, bu empati azalmasının öğrencinin kadın veya erkek olmasına göre değişik düzeylerde olduğunu belirtti.
EMPATİ SKORLARI ve BRANŞ SEÇİMİ İLİŞKİSİ
Çalışmadan çıkan bir başka ilgi çekici nokta da, öğrencilerin empati skorlarının ileriki yıllarda branş seçimlerinde rol oynayan en önemli faktörlerden birini oluşturması… Bu ilişkiyi incelerken Dr. Newton ve ekibi, hasta-hekim ilişkisinin yoğun ve sürekli olduğu aile hekimliği, iç hastalıkları, kadın-doğum, çocuk ve psikiyatri branşlarını “çekirdek branşlar” olarak tanımlamışlar; bunlar dışındaki branşların tümü ise “çekirdek dışı branşlar” olarak sınıflanmış. Dört yıllık çalışmanın sonuçlarına göre, öğrencilerin seçtikleri uzmanlık alanları ile empati skorları karşılaştırıldığında, tıp eğitimi boyunca en fazla empati düşüşü yaşayan öğrencilerin, hasta-hekim iletişiminin az olduğu “çekirdek dışı branşlar”ı seçtikleri gözlemlenmiş.
SONUÇLAR ve ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
Son yıllarda gittikçe daha artan bir şekilde tıp eğitimi müfredatına yerleştirilen etik derslerine, sağlık sorunlarının ve hasta-hekim ilişkisinin konuyu işleyen sinema filmleri, video klipleri gibi görsel sunumlarla işlenmesine ve öğrencilerin rol aldığı skeçlerle bu konudaki yaklaşımların tartışılarak öğretilmesi gibi güncel ve etkin eğitim tekniklerine rağmen ortaya çıkan bu şaşırtıcı sonuçlar Dr. Newton’un çalışmasının yayınlandığı günden bu yana konuyla ilgili tartışmaların merkezinde… Dr. Newton, tıp eğitiminin öğrencilerin empati skorlarında düşüşe yol açmasını geleceğin hekimlerini bekleyen en önemli tehlike olarak gördüğünü belirtti. Günlük mesleki yaşamda, doktorların görevlerini yapabilmeleri için hastalarla ilişkilerinde belli bir düzeyde profesyonellik kazanmalarının gerekli olduğunu ancak hastaların da sorunlarına empati ile yaklaşan bir hekim aradıklarını belirten bilim adamı buradaki ikileme dikkat çekti. Empati gücü düşük hekimlerin hasta-hekim ilişkisinde zorluklar yaşadığını ve hastanın güvenini kazanamadığını belirten Dr. Newton, bu sorunların da hastanın tedaviye uyumunu engellediğini vurguladı.
Dr. Newton’a göre, sorunun aşılmasında ilk önemli nokta tıp eğiticilerinin öğrencilerin empati skorlarındaki bu şaşırtıcı düşüşün farkında olmaları… Çünkü, ancak farkındalıkları yüksek olan eğiticiler daha iyi bir tıp eğitimi için davranış bilimleri gibi diğer bilim alanlarından da katkı alarak konuyla ilgili çözüm arayışlarına girebilirler. Dr. Newton’a göre sorunun çözümü öğrencilerin tıp eğitimleri boyunca ideal hasta-hekim ilişkisi örneklerini sıkça görmelerinde ve iletişim becerileri eğitiminin multidisipliner bir şekilde güncel eğitim teknikleriyle uygulanmasında yatıyor.