YARATICI DRAMA
Çocuğu yaratıcılığa götüren en etkin ve en kapsamlı yollardan birisi de “Yaratıcı Drama”dır. Drama sözcüğünün Türkçe karşılığı tam olarak bulunmamaktadır. Yunanca “Dram”dan türetilmiştir. Dram, yapmak, etmek, eylemek anlamı taşımaktadır. Tiyatro bilimi çerçevesi içinde “Drama” kavramı özetlenmiş, soyutlanmış eylem durumları anlamı taşımaktadır.
Yaratıcı drama;
- Doğaldır (Yapılandırılmamıştır) Ürün gibi değerlendirilmez, seyirci de kendisidir.
- Sahne yoktur (sunuşsal değildir)
- Metni yoktur (doğaçlama şeklindedir)
Dramaya katılan kişilere aktör yerine katılımcı, yöneten kişilere de öğretmen yerin lider denilmektedir. Liderin görevi katılımcıları rollere yönlendirmek değil “rehberlik” etmektir.
Drama etkinliklerine her yaştan kişiler katılmakla birlikte “Yaratıcı Drama” yaşı 5-14 yaşlar arasıdır.
Yaratıcı dramada hayali veya imgelim gücüne dayanan yapının oluşması söz konusudur. Dramada ortaya konulanlar o anda yaratılanlardır. İlk kez vardırlar, dolayısıyla ortaya çıkan oyunun doğrusu yanlışı yoktur. Sonradan üzerinde tartışılarak daha iyi yollar olabileceği ortaya çıkarsa oyun yeniden denenebilir. Yani dramada yanlış yapma korkusu olmaz, olmamalıdır. Gruptaki bireyler kendilerine saptanmış olan bir genel çerçeve içinde kalırlar. (Saptanmış olan konunun ya da tartışılması istenen davranış biçiminin getirdiği belli sınırlılıklar) Fakat bu çerçeve içinde birey kendi yaratıcılığı, içselliği önceki yaşantıları bilgileri ışığında deneyim ve izlenimlerin etkisi ve rehberliğinde son derece özgürdür. Yine bireyler canlandırmalar süresinde tiyatroda olduğu gibi tipler, roller ve kişilikler yaratıp bunları deneyebilir.
Drama etkinliklerini yürütecek olan grup liderinin oyunculuk ve tiyatro yapma hakkında az da olsa bir eğitim almış olması gerekir. En önemli özelliği iletişime açık, istekli ve hazır olma niteliğini taşımasıdır. Dramada lider hem oyuncu, hem pedagog, hem de biraz psikologtur.
Lider oyunda grubu organize eder, kuralları işletmeye çalışır, gerekirse dışarıdan talimat verir, oyuna konsantrasyonu sağlar.
Değerlendirme lider ve katılımcılarla birlikte oyunun sonunda yapılır. Değerlendirme sonucu uyarılar göz önünde bulundurularak gerekirse oyun yeniden oynanabilir ve tekrar değerlendirilir.
Drama çalışmalarının yapılabilmesi için; bir grup, eğitimden geçmiş bir lider çalışma yapmaya uygun bir mekan gereklidir. Grubun yapısı ve katılımcıların özellikleri göz önünde bulundurularak bir esneklik içinde veya liderlerin farklı metodolojik yaklaşımları yanı sıra drama süreci içinde dört tip uygulama yapılır.
1- Isınma
2- Oynama
3- Doğaçlama
4- Oluşumlar
1- Isınma : Çeşitli yöntemlerle beş duyuyu kullanma, gözlem yetisinin geliştiği bedensel ve dokunsal alıştırmaların yapıldığı tanıma, etkileşim kurma, güven ve uyum gibi özellikleri katılımcıya kazandıran ve oldukça kesin kurallarla belirlenen, grup liderinin yönlendiriciliğinde yapılan çalışmalardır.
Rahatlama ve hareket çalışmaları olarak da adlandırılan ev her ikisini de kapsayan ısınma çalışmaları;
1- Psişik ve bedensel açıdan kendini tanıma
2- Psişik ve bedensel açıdan karşısındakini tanıma
3- Karşılıklı iletişim kurma
4- Grup dinamiğini oluşturma
5- Sözlendirme ve etkileşim çalışmaları, öykü, anı anlatma
6- Diğer bir aşamaya geçme biçiminde süre gelir.
2- Oynama : (Pandomim ve Rol Oynama) Belirlenmiş kurallar içinde özgürce oyun kurma ve bu
olayları geliştirme çabalarından oluşur. Yaratıcılık ve hayal gücü boyutları işin içine girer.
3- Doğaçlama : Daha az kesin olarak belirlenmiş bir süreç olup saptanan bir konu ya da temadan
yola çıkılır ya da saptanan hedefe doğru belli aşamalarla yol alınır. Bireysel ve grupsal yaratıcılığın en ön plana çıktığı çalışmalardır.
4- Oluşumlar : Bir süreç özellikle belirlenmemiş bir çıkış noktasından başlar. Sürecin nasıl gelişeceği ve nereye varacağı belirsizdir. Yaratıcı drama sürecinde diğer sanat dallarının da uğraşları da yer alır. Yazınsal metin, şiir, senaryo yazma, resim yapma, dekor hazırlama, kostüm, maske, kukla tasarımları, çevre tasarımları, ritmik deney(müziği veya ritmi kendileri oluşturabildikleri gibi hazır müziklerden de yararlanılabilir) alanlarında da yaratıcı drama çalışmaları yapılır. Fotoğraf, film, video ve elektronik dallarda işe koşulabilir.
Dramanın amaçları üç ana başlık altında toplanabilir:
1- Kişinin kendi bedenine, duygularına, düşüncelerine ve çevresinde olup bitenlere karşı bilinçli olmasıdır.
2- Çağrışımların, duyguların, bilgi ve deneyimlerin özgürleştiği bir ortamın sağlanmasıdır.
3- Drama etkinliği drama yaşantısının somut olarak doyumsanmasıyla, kişinin evrensel, toplumsal, moral, etik ve soyut kavramları anlamlandırmasıdır.
YARATICI DRAMANIN ÖNEMİ
Yaratıcı drama çocuk oyunlarının başlangıcıdır. (Neolandy, 1984) Eğitimde drama çocukların doğal öğrenme araçlarını kullanır ve ilk oyun bilgilerinin öğrenme deneyimi yerinde yoğunlaşmasına ve bu deneyimin derinleşmesine yarar. Çocuklar dramada bir başka kişi olamazlar. Bir başkasını çizerler, bir başkasının yerine geçerler. Katılanlar ciddi ve korkutucu olmayan bir çerçeve içinde duygusal riskleri yaşama şansına sahiptirler. (Deverall,1981).
Yaratıcı drama dolaylı yoldan anlatılır, bu nedenle başkalarının davranışlarını ve insanın kendi davranışlarını emin bir mesafeden gözleme imkanı vardır. Bir fantezinin içinden gerçeğe bakılabilir. Bu günün sorunları, geçmiş ve gelecekte araştırılabilir. Dramada bir durum somut, aynı zamanda soyut ifadelerle keşfedilir. Olayların yaşanarak gelişmesini içeren aktif bir yöntemdir. Böylece unsurları somutlaştırarak durumu açıklağa kavuşturur. (Bennet,1983)
Yaratıcı drama “zaman içinde donar” böylelikle sorun “insanlar değişime uğradıkça” incelenmiş olur. (Heatheote,1976) içsel bir deneyim kazandırır. Bir durum hakkında dışarıdan konuşmaktan ziyade bir durum içinde düşünülür. “Pratik ve hızlıdır” zekayı olduğu kadar duyguları da işin içine katar. Kavramayı sağlayan bu duygu düzeyidir. Duygu ve düşüncenin birleşmesinden kavrama oluşur. (Neolandy,1984)
Yaratıcı dramanın önemli bir unsuru düşünmedir. Betty Wagner (1979) dramayı denemeye değer kılan tek şeyin düşünme unsuru olduğunu savunarak, “insanlardaki düşünme gücünün arttırılmasının” önemli olduğunu ileri sürerek “çünkü düşünme uzun vadede bir insan değiştiren tek şeydir” demektedir.
Yaratıcı Drama felsefesinin bir bölümü de öz saygı kurma ve özgüvenin geliştirilmesi ihtiyacını taşımaktır. Özellikle kızlar için özsaygı ve güven eksikliği dişi cinsiyet kalıbı için engelleyici unsurlardır. Erkek çocuklar açısından da drama onların kendi duygularıyla yüz yüze gelmelerini sağlar. Emin, kontrollü birdurumda duygusal katılmayı keşfederler. Düşünerek duyguların frenlenmesi drama yönteminde esastır.
Yaratıcı drama sayesinde çocuklar kararlar verir ve sorunları çözerler. Güç kazanma ve sorumluluk taşıma şansı kazanırlar. Drama katılımcılar için öz saygılarını, değer yargılarını ve hepsinin ötesinde kendi yaşantıları üzerinde etki ve kontrollerini denemede kişisel güçlerini arttırma imkanları yaratır.
Yaratıcı drama yöntemi bir benlik yaratma imkanı verir, bu da yeni olasılıkların algılanmasında ve kişisel gücün geliştirilmesinde kurtarıcı bir kuvvettir. (Normon,1985)
Yaratıcı drama ile konuşma yetenekleri denenir ve kazanılır. Çocuklar dinlemeyi ve diğerleri ile iletişim kurmayı öğrenirler. Durumları bir başka görüş açısından görme yeteneği gelişir. Birlikte çalışma becerisi geliştirerek “ben kazandım, sen kaybettin” gibi bir hastalığa güçlü bir ilaç sunmuş olur. Yaşam içinde değişim süreklidir. Sürekli üretilen yeni bilgilerin ve bunların temelindeki eski bilgilerin insanların zihninde yerleşebilmesi ancak toplumsal etkileşimle mümkündür. Dünyayı her alanda yeni etkileşimler, yeni kümelenmeler ve yapılanlar içinde algılayabilmek için gerekli alışkanlıkların kazanılması bazı yöntemlerle geliştirilebilmektedir. Yaratıcı drama çalışmaları bize böyle bir yöntemi sunmaktadır.
Gerek öğretmen ve eğiticilerin yaratıcı dramayı bilmeleri, gerekse çocukların bu yöntemle yetişmeleri onları iki önemli boyuta; yaratıcılığa ve eleştirel düşünmeye yöneltecektir. Tüm eğitici programların hedefleri çocuğun hem bireysel olarak hem de toplumun bir bereyi olarak potansiyelini maksimum düzeye çıkarmaktır. Modern eğitim sistemi içinde de yaratıcı dramanın hedefleri şöyle sıralanabilir.
1- Bir grup olarak beraber çalışabilme becerisini geliştirebilme.
2- Kendini ve başkalarını anlama becerisini geliştirebilme
3- Kendine güven duyma, teşvik ve karar verme becerilerini kazandırma.
4- Dil ve iletişim becerilerini ilerletme.
5- Farklı olay ve durumlarla ilgili deneyimler kazanma
6- Çocukların hayal gücünü, duygularını ve düşüncelerini geliştirme.
7- Çocukların ahlaki değerleri keşfetmelerine olanak tanıma.
8- Yaratıcılık ve estetik gelişimini sağlama.
balarisicocukevi.com