Pek çok meyvenin çekirdeğinde bulunan ve son derece zehirli bir madde olan “amigdalin”, bağırsaklarda çözünerek bir siyanür bileşiği olan “siyanid”in ortaya çıkmasına yol açıyor. Çok çabuk toksik etki gösteren bu madde, ani çocuk ölümlerine bile yol açabiliyor. Memorial Kayseri Hastanesi Çocuk Endokrinoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Selim Kurtoğlu, bazı meyve çekirdeklerini tüketme ile ortaya çıkan siyanid zehirlenmesi hakkında bilgi verdi.
Kayısının acı çekirdeği zehirleyebilir
Ağızdan alınan bazı meyvelerin çekirdeklerinde bulunan “amigdalin” adlı madde, bağırsaklarda çözünerek son derece zehirli olan “siyanid”in ortaya çıkmasına neden olur. Kimyasal yollarla üretilebilen siyanid bileşikleri, çok çeşitli şekillerde doğada bazı canlılar tarafından da üretilebilmektedir. Yaşamı tehdit eden siyanid zehirlenmeleri ise ağır klinik tablolarla ortaya çıkarak önemli sağlık sorunlarına neden olabilir Çocuklarda zehirlenmeye bağlı ani önemlere yol açabilen bu durum, anne adaylarının gebeliğin ilk aylarında bu çekirdekleri tüketmesiyle birlikte, bebekte hidrosefali ve doğuştan böbrek anomalilerine zemin hazırlar. Özellikle bazı kayısı türlerinin acı çekirdeğinden 5-25 adet tüketilmesi bile zehirlenmeye neden olur.
Zehirlenme belirtilerine dikkat!
Yemek borusu ve midede yanmalara yol açan kayısı çekirdeği mideden bağırsaklara geçerek alkali ortamda 10 dakika içinde çözünür. Çözülme ile ortaya çıkan siyanid hızlıca bağırsaklarda emildikten sonra; kan hücreleri, dalak, beyin, akciğer ve kalp başta olmak üzere tüm dokulara yayılır ve hücrelerin oksijen kullanmasını engelleyerek ağır klinik tabloya yol açar. Zehirlenmenin başlangıç evresinde; yüzde kızarma, terleme, çarpıntı, hızlı nefes alma, ağızda aşırı salgı (sekresyon), baş ağrısı ve dönmesi ile kusma gibi belirtiler ortaya çıkar. Zehirlenmenin ortaya çıkmasıyla birlikte; hızlı bir şekilde gelişen solunum düzensizliği, tansiyon düşmesi, baygınlık, ateş, havale, felç, morarma ve sonuç olarak solunum durması kaçınılmaz hale gelir. Solunum duruncaya kadar cildin rengi kırmızıya dönüşür, göz bebeklerinde genişleme ve ışık tepkisinde kaybolma gözlenir.
Hastanın nefesindeki acı badem kokusu belirleyici
Zehirlenme söz konusu ise kişi vakit kaybetmeden hastaneye ulaştırılmalıdır. Burada ailenin doktora vereceği bilgi çok önemlidir. Ayrıca ani klinik bozulmalar da zehirlenmeyi düşündürür. Özellikle hastanın nefesindeki acı badem kokusu, alınan kan örneğinin parlak kırmızı olması, kan şekerinin yükselmesi, EKG’de hücresel hipoksi (oksijen azalması) nedeniyle ST yükselmelerinin ortaya çıkması da zehirlenme tablosuna işaret eder.
Nelere dikkat edilmeli?
• Ağız yoluyla oluşan zehirlenmelerde kişi kesinlikle kusturulmamalıdır.
• Zehirleyen yiyeceğin ne olduğu bulunmaya çalışılmalıdır.
• Özellikle çocukların, aile bireylerinin haberi olmadan meyve çekirdeklerini çıkarma ve yeme riski göz önüne alınmalı, gerekli önlemler ile engellenmelidir.
Çekirdek zehirlenmelerinin müdahalesinde yapılan ilk işlem midenin boşaltılmasıdır. Mide yıkama işlemi gerçekleştirilir ve siyanür kokusu geçinceye kadar bu işleme devam edilir.
Hastada ortaya çıkan klinik tablo için özel tedaviler de uygulanmaktadır.