Yabancı cisim aspirasyonları ve yutmalar önlenebilir ev kazaları içinde en önemli sıradadır. Ailelerin bu konuda dikkatli olması gerektiğini söyleyen Medical Park Bahçelievler Hastanesi Çocuk Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Pelin Oğuzkurt; “Üç yaşından küçük çocuklara Oyuncak seçerken küçük parçalı tarzda olanlardan uzak durun, kuruyemiş, pil gibi eşyaları ortada bırakmayın!”
Medical Park Bahçelievler Hastanesi Çocuk Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Pelin Oğuzkurt; yabancı cisim yutma ve aspirasyonu ile ilgili şu bilgileri verdi:
• Yabancı cisim yutma gastrointestinal sistemde (yemek borusu, mide, ince ve kalın barsaklarda) bulunan yabancı cisimleri, yabancı cisim aspirasyonu ise hava yolunda (trakea, ana bronşlar ve küçük bronş dalları) bulunan cisimleri ifade eder.
• Çocukların birçok materyali merak veya oyun olsun diye ağza götürmeleri, bazen de yaşlarına uygun olmayan, çiğneyip yutamayacakları yiyeceklerin küçük çocuklara yedirilmesi nedeniyle olur. Çocukların hareketli olmaları, yemek yerken veya oyun oynarken oturmak yerine koşuşturmaları, âni gülme veya ağlama gibi kontrol edilemeyen durumların çocuklarda sık olması nedeniyle sık karşılaşılan bir tehlikedir.
• 6 ay ile 3 yaş arası yabancı cisim yutma ve aspirasyonu için en riskli yaş grubudur ancak ilkokul çağı öncesi ve ilkokul çağında da bazı yabancı cisimlerin yutulması veya aspirasyonu sık görülür.
Oyuncak parçalarına dikkat
• En sık yutulan yabancı cisimler bozuk para, misket, küçük oyuncak parçaları, meyve çekirdekleri, DİSK şeklindeki küçük pillerdir. En sık yabancı cisim aspirasyonları ise kuruyemiş (leblebi, fındık, fıstık, çekirdek), Mısır, bakliyatlar, küçük oyuncak parçalarıdır. İlkokul çağındaki çocuklarda kalem arka kapakları sık aspire edilen cisimler arasındadır.
Küçük bir mısır parçası soluğunu kesebilir
• Yutulan yabancı cisme ve takıldığı bölgeye göre sorunlar değişir. Yemek borusunda takılmış bozuk para, bir oyuncak parçası veya büyük bir meyve çekirdeği çocuğun tükürüğünü yutmasına engel olur ve ağzından salya akıtır. Yemekleri yutması mümkün olmayacağı için ağzından geri çıkarır.
• Disk şeklindeki piller alkalin pillerdir ve 24 saat içinde çıkarılmazsa yemek borusunda derin yanıklara neden olur, yemek borusunda delinme olabilir veya yerleştiği bölgede daralmalar olabileceği için yutma güçlüğü meydana gelir. Mide çıkışında takılan bir yabancı cisim kusmaya neden olur. Yine piller yanık oluşturur ve hayati risk taşır.
• Yabancı cisim aspirasyonların da ise solunum yolu şikâyetleri görülür. Büyük bir yabancı cismin ses telleri arasında kalması veya ana hava yolunu tıkaması boğulmaya yol açabilir. Hava yollarındaki yabancı cisimler sık öksürük, akciğer enfeksiyonu ve fark edilmezse akciğerde geri dönüşü olmayan hasara yol açabilir.
Bulgu vermeyebilir
• Yabancı cisim yutma hiçbir bulgu vermeyebilir. Yabancı cisimler bazen çok geç veya tesadüfen fark edilebilir. Uzun süre yemek borusunda kalan bozuk para çocukta yutma güçlüğü, salya akıtma veya göğüs ağrısına neden olabilir. Yabancı cisim aspirasyonların da ise tedaviye rağmen düzelmeyen pnömoni, sık ve iritan öksürük bazen de morarma görülür.
Şikayetleri iyi değerlendirin
• Yutulan cisim metalse çekilen göğüs veya karın röntgeninde görülür. Eğer plastik veya organik bir yabancı cisim yutulmuşsa direkt grafilerde görülmez. Bunun için baryumlu (opak madde içirilerek çekilen röntgen) grafilerden veya direkt olarak üst gastrointestinal sistem endoskopisinden yararlanılır. Endoskopi işlemi hem tanı hem de tedavi işlevini görür. Aynı seansta yabancı cisim görülürse yabancı cisim tutucuları ile çıkarılabilir.
• Yabancı cisim aspirasyonunda tanı daha zordur. Aspire edilen yabancı cisimler genellikle yiyecekler olduğu için direkt röntgende görülmez. Akciğer röntgenindeki bazı bulgular ve değişiklikler yabancı cisim aspirasyonu göstergesidir. Bunların iyi değerlendirilmesi gerekir. Hasta öyküsünün ayrıntılı sorgulanması ve şikâyetlerinin değerlendirilmesi yol göstericidir.
Hemen doktora götürün
• Ailelerin yapacağı en önemli şey yabancı cisim yutma veya aspirasyon bir büyük tarafından görüldüyse hemen bir sağlık kurumuna başvurmak ve olanı anlatmaktır. Bu hastalara gerekli müdahale çocuk cerrahisi doktorları tarafından yapılmaktadır. Bu nedenle Çocuk Cerrahisi Kliniği bulunan hastaneler tercih edilmelidir.
Yabancı cisim yutmaya karşı alınacak önlemler
• Küçük çocukların her şeyi ağızlarına götürdüğü unutulmamalı. Bu nedenle oyuncak seçiminde dikkatli olunmalı. Küçük parçalı oyuncaklar özellikle aspirasyon açısından risk yarattığı için 3 yaşından küçük çocuklara bu tarz oyuncaklar verilmemeli.
• Evde bulunan kuruyemişler ortalıkta bırakılmamalı, 1 yaş altı çocuklara yedirilmemeli.
• Aspirasyon açısından en tehlikeli yaş grubu uygun olmayan yiyeceklerin yedirildiği küçük yaş çocuklarıdır.
• Çocuklara oynaması için bozuk para, disk şeklinde pil veya bu tür pillerin kullanıldığı oyuncaklar verilmemeli. Özellikle yanında bir büyük olmadan bu tür pillerin kullanıldığı oyuncak veya saatler çocukların elinde bırakılmamalı.
• İlkokul çocukları daha çok okul eşyalarını yutabilirler. Kalemtıraş, silgi, kalemin arkasındaki kapaklar ve hatta renkli başlıklı raptiyeler bu yaş grubu için tehlikelidir. Anlayacak yaştaki çocuklara bunların ağza alınmamasını anlatmak gereklidir.
• Çocukların ağzında bir yabancı cisim görüldüğünde onu korkutmadan panik olmadan ağzından almak gerekir. Ani gülme, ağlama veya koşma sırasında ağızdaki yabancı cisim yemek borusuna veya nefes borusuna kaçabilir.
• Bütün bunlardan başka evde kullanılan sıvı veya granül temizlik malzemeleri, bulaşık tozları ve parlatıcılar güvenli kapaklı kaplarda saklanmalı, normal kullanımdaki pet şişelerde bulunmamalı ve kesinlikle çocukların erişebileceği yerlerde olmamalıdır.
• Çocuklar hiç aklımıza gelmeyecek cisimleri merak edip ağızlarına atabilirler. Küçük yaşlarda bunların hepsi potansiyel tehlikedir. Yabancı cisim aspirasyonları ve yutmalar önlenebilir ev kazaları içinde en önemli sıradadır. Basit önlemler, dikkat ve çocukların yalnız bırakılmaması ile birçok kaza önlenebilir. Bu tür kazaların bir kısmının ölümle veya uzun süreli tedavi gerektiren organ hasarıyla sonuçlanabileceği unutulmamalıdır. Uzun bir yaşam beklentisi olan ve çok sevdiğimiz çocukları bu tür kazalardan korumak ailelerin en önemli sorumlulukları arasındadır.