İlişki ve çift terapilerinde farklı terapi modelleriyle süreç yapılandırılmaktadır. Sistemik aile yaklaşımlarından döngüsel terapi modellerine, çözüm odaklı terapi modellerinden psikodinamik, humanistik, bilişsel davranışçı terapi modellerine uzanan geniş bir yelpazede farklı modeller kullanılmaktadır. Bo modellerin bazıları klasik terapi modelleri yani 1. dalga terapiler olarak adlandırılır. Son zamanlarda 3. dalga terapi modelleri gerek süreç bazlı olmaları gerekse aşırı yapılandırmacı bir zemin üzerine inşa edilmemiş olmaları yönüyle her geçen gün daha popüler oluyor ve kullanım alanları yaygınlaşıyor. Bu içerikte Apamer Psikoloji Yayınları tarafından yayımlanan "Çiftler İçin Kabul ve Kararlılık Terapisi" kitabı hakkında ayrıntılı bir sunum hazırladık.
TÜRKÇE EDİSYON HAKKINDA
Kabul ve Kararlılık Terapisi, bizim dışımızda gelişen ve değiştirmeye gücümüzün yetmediği olay ve kişilerle ilgili durumları, psikolojik sağlığın temel çerçevesi içinde kalarak belli bir sistem dahilinde kabul edip, yaşam konforumuzu olumlu etkileyebilecek bir tutum ve tavır içinde olmamıza katkı sağlamayı amaçlayan üçüncü dalga terapiler içinde bilinirliği yüksek bir terapi modelidir. Üçüncü dalga yaklaşımlar, içsel deneyimlere dair farkındalık ve bu farkındalık ile birlikte kabul süreci anlayışını temel alır. İçsel farkındalık süreçlerinde de ilişki çerçeveleri ve doğal olarak iletişim ön plana çıkar. İlişki ve iletişim olgusunun en çok etki ettiği alanların başında ise çiftler gelir.
Kabul ve kararlılık terapisi ile ilgili ülkemizde çeşitli yayınlar, makaleler ve araştırma projeleri olsa da KKT modelinin çift terapisinde kullanımını desteleyecek kaynaklar yok denecek kadar az. Bu konudaki kaynak ihtiyacının karşılanmasına katkıda bulunmak amacıyla “Çiftler İçin Kabul ve Kararlılık Terapisi” (Acceptance and Commitment Therapy for Couples) kitabının Türkçe yayın haklarını aldık. İsminden de anlaşılacağı gibi bu kitap, KKT modelinin çift terapisinde kullanımını içeren spesifik bir kaynak.
Bu kitabın yazarları KKT konusunda sahayı iyi bilen, deneyimli isimler. Bu deneyim kitabın diline de yansımış; cümleler akıcı ve anlaşılır, konular arası bağlam oldukça uyumlu. Kitabın giriş kısmında Dennis Tirch’in “Kabul ve kararlılık terapisi ve şema yöntemini Lev ve McKay kadar iyi bir araya getirecek başka kimse yoktur.” sözleri, yazarların KKT modeline ilişkin sahip olduğu terapötik zenginliği açık bir şekilde ifade ediyor.
Bu bir uygulama kitabı. Kitapta; terapi sürecini planlarken kullanılabilecek çok sayıda örnek diyalog, değerlendirme aracı, uygulama formu ve çalışma sayfası yer alıyor. Özetle, kabul ve kararlılık yöntemini benimseyen bir terapistseniz ve çiftlerle ya da ilişki terapisine ihtiyaç duyan bireylerle çalışıyorsanız bu kitap size benzersiz katkılar sunabilecek oldukça zengin bir içeriğe sahip.
İNGİLİZCE ÖNSÖZ
Antoine de Saint-Exupéry, “Aşk birbirine bakmak değil, birlikte aynı yöne bakmaktır.” der.
Çiftler için Kabul ve Kararlılık Terapisi kitabının yazarları Avigail Lev ve Matthew McKay, çocuklukta kurulan duygusal ve bilişsel örüntüleri psikolojik esnekliği teşvik etmek için tasarlanmış bir davranışsal müdahale ile eşsiz biçimde birleştirerek romantik ilişkilerde canlılık ve değer odaklı yaşamı desteklemeyi hedefleyen bir protokol oluşturuyor. Danışmanlık almak isteyen çiftler için oluşturulan bu yöntemde şema çalışmasını Kabul ve Kararlılık Terapisinin (KKT) içine katmanın temel amacı, çiftlerin karşılaştığı kişilerarası sorunları hızlı ve açık biçimde haritalandırıp kavramsallaştırmanın yanı sıra, çiftlerin problematik şema aktivasyonu yerine kişisel değerlerle yönlendirilen ilişki kararları vermelerini sağlayacak psikolojik ve davranışsal esnekliği geliştirmelerine yardımcı olmaktır. Nihayetinde, ilişki içindeki bireyler, şimdiki zamanın yanında gelecek umuduna dayanan daha güçlü ve daha sağlıklı ilişkilere yönlendirilir.
Lev ve McKay, bu kitapta çocuklukta öğrenmenin davranışı etkileyen bilişsel ve duygusal süreçler içerdiğini; ancak bu süreçlerin sorunlu olması hâlinde sağlıklı işleyişin geliştirilmesi için bilişsel ve duygusal tecrübelerin yeniden yapılandırılmasının ya da saf dışı bırakılmasının gerekli olmadığını anlatıyor. Bunun yerine onlarla yüzleşmek, onları kabullenmek, ilişki içinde gelişmeyi destekleyecek biçimde karşılık vermek mümkündür. Bunu yapmak için de düşünce ve duyguların hem içsel hem de kişilerarası düzeyde kabul edilmesi gerekir. Bu bütünleşik müdahalede, çiftlerin sorunlu etkileşimler içinde tetiklenen öğrenme örüntülerini fark etmelerini sağlamak ve farkındalığı ilişki işleyişinin geniş bağlamına taşımak, çiftlerin peşinde oldukları yakınlığa – aidiyet ve sevgiye – katkıda bulunacak şekilde harekete geçmek için zemin hazırlar.
Çiftler için Kabul ve Kararlılık Terapisi kitabı ile, şema çalışmasını ve formulasyonları KKT’nin altı temel aşamasına –kabul, bilişsel ayrışma, şimdiki anla temas, bağlam olarak benlik, değerlerin netleştirilmesi, adanmış eylem– entegre eden bir yolculuğa çıkacaksınız. Aynı zamanda bu entegrasyonun ilişkilerini kurtarmak için çabalayan çiftlerde nasıl uygulanacağı konusunda yönlendirileceksiniz. Şema formülasyonu, çiftlerin etkileşimlerinde ve terapötik çalışmalarda ortaya çıkabilecek sorunlu kaçınma davranışlarını ön görmeniz ve işlevsiz davranış örüntülerini daha fazla fark ederek tekrarlarını önlemeleri konusunda onlara yardımcı olmanız için size rehberlik etmek üzere öğretiliyor. İlişkideki iyileşme de şema güdümlü davranışlardan ziyade değer odaklı davranışlar aracılığıyla gerçekleşiyor.
Daha pesifik olarak, Lev ve McKay kitabın başında şema formülasyonunun çiftlerin etkileşimine yönelik kullanılışından söz ediyor. Buradan çıkardığımız davranış örüntüleri de kişilerarası olayları açıklamak, çiftlerin “Aramızdaki bu şey neden oluyor?” gibi sorularını yanıtlamak için kullanılıyor. Ardından şema aktivasyonunun önlenmesi inceleniyor. Hikâyelerin gerçek nedenselliği ne olursa olsun, bireylerin geçmişlerine dayanarak kendileri hakkında neden-sonuç ilişkilerine yol açan hikâyeler oluşturma yollarını düşünmeniz isteniyor. Örneğin, depresif bir ebeveynle büyümüş bir kişi, duygusal yoksunluk şeması oluşturabilir. Bu durumda ortaya çıkan öykü, bu kişinin partnerlerinin onun duygusal ihtiyaçlarını hiçbir zaman karşılayamaması şeklinde olabilir. İlişkiye bu öykünün merceğinden bakmak, bu kişinin yaşadığı tecrübeyi çarpıtabilir ve partnerinin davranışını ilişkiye zarar verecek biçimlerde yanlış yorumlamasına neden olabilir. Bireyin ve çiftin şemalarını değerlendirmek ve anlamak, romantik etkileşimleri olumsuz yönde etkileyen sorunlu öyküleri organize etmenin bir yöntemi olarak sunuluyor. Böylelikle onlarla çalışmak daha kolay hâle geliyor. Şemaları düzenleyen ve yöneten başa çıkma davranışları, negatif dinamiklerin desteklenme ve sürdürülme döngüsüne katkıda bulunma biçimleri açısından inceleniyor. Ardından değerlerin netleştirilmesi, içsel deneyimin kontrolünü ayrıntılı biçimde incelemek, kabul, bilişsel ayrışma ve alternatif olarak bakış açısı almanın önerilmesi gibi KKT aşamalarının uygulanması konusunda yönlendiriliyorsunuz. Değer odaklı adanmış eylem, şimdiki zamanda sağlıklı ilişkiler inşa etme hedefiyle birlikte sunuluyor.
Buna ek olarak ve daha da önemlisi, bu kitapta yalnızca konuyla ilgili bilgileri değil, temel bilgileri de bulacaksınız. Kitapta sunulan müdahale, kitabın eklerinden birinde ayrıntılı olarak verilen ampirik verilerle desteklenmektedir. Kitap, çok sayıda klinik örnek, çalışma sayfası ve egzersizin yanı sıra terapiyi kolayca uygulamanıza destek olacak sekiz adımlık bir müdahale yöntemi de sunuyor. Son olarak, nitelikli bir klinik çalışmaya son derece uygun bir tarzda yazılmış bu kitabın genelinde merhametli bir terapistin sesi duyuluyor.