Umutsuzluğu Hafifletme :
Terapide umutsuzluğu hafifletmek, intihar eğilimleri üzerinde oldukça güçlü bir etki yapabilir. Bunun için sürekli kanıt araştırma tekniği kullanılabilir.
Ölüm Nedenleriyle Müdahale:
Çoğu hasta, intiharı fiziksel veya psikolojik açıdan kurtuluşun bir yolu olarak görür. "Bu ağrıya artık dayanamayacağım başka bir yolla da azaltamam".
Bu inanç irrasyonel ve uyumsuz (maladaptive) bir tarzdır. "Ağrıya dayanamam" ifadesi irrasyoneldir. Hasta sıklıkla uzun süreden beri ağrıyı çekmektedir. Buna ek olarak "dayanamayacağını" söylemesi fonksiyonel olmayan bir ifadedir. Çünkü bu dayanmayı daha da güçleştirmektedir.
"Azaltmak için başka yolum yok" düşüncesi Ya Hep-Ya Hiç tarzında bir düşüncedir. Bu düşünceyle, ağrıyı azaltıcı diğer yolların hepsi denenmeden tasviye edilmiştir.
"İntiharın, hastaların hastalıklarını azalttığına dair güçlü bir kanıt yoktur" diyen Linehan bunu hastalarına da terapide şaka yollu "Öldüğünüzde yaşarken olduğunuzdan daha rahat olacağınıza dair hiç bir kanıt yoktur" der.
Bazı hastalar başkalarına yük olduklarını düşündükleri için kendilerini öldürmeye güdülenmişlerdir. Bunu "Ben perişanım. Kendi yaşamımı perişan ettiğim gibi, diğerlerininkini de etmek istemiyorum" diye ifade ederler.
Terapist, "Kimler sizin için hayatını perişan ediyor" diye sorabilir. Ardından "şimdi kendini öldürdüğünü düşünelim kim/kimler bundan mutlu olacaktır?" diyerek hastayı bu konu üzerinde düşünmeye yöneltir.
Hastalar çoğunlukla intiharın önemli olumsuz sonuçlarını unutur. Özellikle geride kalan çocukları ve diğer aile üyelerinin bu olayı kabullenmede yaşayacakları duygusal güçlük ve yıkımları terapist tarafından hastaya sık sık hatırlatılarak dikkatini buna yönlendirilmesi yararlı olabilir.
Bazen hastalar intihar girişimini karşısındaki kişiye zarar verme güdüsüyle gerçekleştirebilir. "Onu gerçekten böyle perişan edebilirim" vb. düşüncelere sahiptirler. Terapist, hastaya "Haydi şimdi gerçekten öldüğünü düşün, onun yaşamı nasıl değişir, seninki nasıl?", "O kişiyi ne kadar perişan edebilirsin?", "Bu duyguları ne kadar sürer?" gibi sorular sorar. Hastaların düşünce çarpıklıkları vardır, bunları elimine etmeye çalışarak intihar eğilimlerini de elimine edebiliriz.
Yaşama Nedenleriyle Müdahale
Bazı hastalar yaşamak için nedenleri olmadığını söyler. Bu çarpıtılmış bir düşüncedir. Hatta bazen çocuklarının bakımı gibi önemli yaşamsal nedenleri bile bilişsel olarak yadsırlar. Örneğin bir hasta;
"Eğer ben ölürsem çocuklarım perişan olur, onlar için öyle endişeliyim ki... ama belki de onlar benden sonra daha da iyi olabilirler..." diye ifade etmiştir. Terapist bu ifadedeki çarpık bir düşünce olan "onların daha iyi olacağı" fikri ile çalışarak, hastanın gerçekte "onların daha kötü olacağını" düşünmek istemediği (kaçtığı) için bunu bu şekilde çarpıttığını ortaya çıkarmıştır.
Terapist, hastaların unutmuş oldukları yaşam amaçlarını açığa çıkarmak içinde çalışabilir. Dinsel inançları / yükümlülükleri "intiharın bir günah olduğu" vb. Bir grubu ait olduğu düşüncesi önemli bir yaşama sebebi olarak iletilebilir. Terapist hastaya önemli ilgi ve uğraşlarını hatırlatmak suretiyle de bunu sağlayabilir.
Psk. Dilek Gürel Küçükbayır
Türk Psikologlar Derneği
Kaynak: Persons, B. J. (1989) “Cognitive Therapy in Practice A Case Formulation Approach” adlı kitaptan klinik uygulamalar dikkate alınarak derlenmiştir.W.W Norton and Comp. Newyork-London.