Bağlanma Stiliniz İlişkileriniz Hakkında Ne Söylüyor?Bazıları için ilişki kurmak, birisine güvenmek çok kolay bir şeydir; bazıları içinse yakınlık kurmak çok daha zordur. Peki bunu belirleyen şey ne? Kimler daha sağlıklı bir şekilde ilişki kurabilir? Sağlıklı ilişki kuramayan kişiler ne yapabilir? Yaşamın ilk yıllarında birincil bakım verenle kurulan ilişki kalitesi, kişinin partner seçimini ve ilişkilerini nasıl etkiler? Romantik ilişkilerde yakınlığa etki eden faktörler nelerdir? Uzman Psikolog Özge Akçay ile romantik ilişkilerde yakınlık kurma üzerine tüm merak edilenleri sorduk.
Özge hanım, ilk olarak bağlanma nedir ve neden bu kadar önemlidir?
Bağlanma ilk temelimizdir ve hayatımızın, bize bakım veren ilk kişisiyle başlar. Bebeğin tüm ihtiyaçları bir yetişkin tarafından karşılanmak zorundadır. Yapılan araştırmalara göre bebeğin, özellikle 0-3 yaş arasında bakım veren kişilerle kurduğu ilişki kalitesi; beynimizin gelişimi, zihinsel sağlığımız ve gelecek ilişkilerimiz üzerinde kayda değer bir etkisinin var olduğunu göstermiştir. Bağlanma durumu, bebeğin ihtiyaçlarıyla ve annenin bu ihtiyaçlara verdiği karşılıkla ortaya çıkar. Annenin veya bakım veren kişinin, çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarına verdiği yanıtlar, bunların istikrarlılığı ve kalitesi bağlanmayı etkiler. Bakım verenle bebek arasında senkronize bir dans gerçekleşir adeta… Bakım verenle kurulan ilişkinin kalitesi ne kadar iyiyse kişi kendini sevilmeye layık, güvende, güçlü ve değerli olarak algılar; yani özsaygısı olur. Aynı zamanda bebeklik döneminde kurulan bu bağlanma stili yetişkinlik döneminde, eş seçimimizde ve ilişkilerimizde bir model olarak işlev görür.
İlişkide kaç tip bağlanma stili vardır?
Araştırmalara göre temel olarak güvenli ve güvensiz bağlanma şeklinde ayırabiliriz. Güvensiz bağlanma da kendi içinde saplantılı, kaçıngan/kayıtsız ve korkulu bağlanma olmak üzere üçe ayrılır.
Güvenli bağlanma stili ve güvensiz bağlanma derken; tam olarak ne ifade ediyor bu terimler?
Güvenli bağlanma stiline sahip olan yetişkinlerin, bebekken duygusal ve fiziksel ihtiyaçlarını karşılayan bir bakıcıları vardı. Bu sağlıklı olan bağlanma türüdür. Güvensiz bağlanma stiline sahip olan kişiler ise güvenli bağlanmanın tam zıttı olarak, bakıcının bebeğin ihtiyaçlarını doğru yorumlayamaması ve cevap vermemesi üzerine şekillenir.
Güvenli bağlanma stiline sahip olan insanların özellikleri nelerdir?
Güvenli bağlanan bireyler; içten ve samimi ilişkiler kurabilir, empatik ve sağduyulu hareket edebilir, duygularını ve ihtiyaçlarını ötekine kolay bir şekilde ifade edebilir, kendini değerli hisseder, terk edilme korkusu yoktur. Örneğin güvenli bağlanma stiline sahip çiftler birbirlerini daima kıskanıp sürekli mesaj atarak, arayarak kontrol arayışına girmeden, birbirleriyle olduğu kadar arkadaşlarıyla da vakit geçirerek, ilişkiyi zor bir iş gibi görmeden doyumlu ve üretken bir ilişki sürerler.
Peki, güvensiz bağlanma stiline sahip olan insanların özellikleri nelerdir?
Güvensiz bağlanmada saplantılı stile sahip olan kişiler yakın ilişki kurma eğiliminde olmakla beraber kendilerini sevilmeye değer görmez; karşısındaki kişiyi idealize eder ve terk edilmekten yoğun bir şekilde kaygı duyar. Yapışkan bir şekilde ilişki kurarlar. Terk edilme durumunda ise bu durumu kolay bir şekilde hazmedemez ve bir şekilde o kişiyle bağlantı kurmaya çalışır. Saplantılı stile sahip olan kişilerin anneleri çocukluklarında bazen orada, bazen değildir. Yani bazen sevecen davranırken bazen reddedici bir tavra bürünebilir.
Korkulu bağlanma stiline sahip olan kişiler hem kendilerini sevilmeye değer görmez hem de başkalarını reddedici ve güvenilmez olduğunu düşünür. Reddedilme korkusuyla yakın ilişki kurmaktan kaçınırlar; ancak tüm bu kaygısına rağmen tereddütlü bir şekilde başlamış oldukları ilişkide zamanla partnerlerine bağımlı hale gelip kendi ihtiyaçlarını görmezden gelici ve sürekli ‘terk edilmemek’ adına verici davrandıkları bir ilişki içerisinde olurlar.
Son olarak kaçıngan bağlanma stiline sahip olan kişiler ise yakınlığa karşı kayıtsızdırlar. Bağımsızlık onlar için daha önemlidir. Karşıdaki kişi tarafından terk edilmektense hiç ilişkiye girmemeyi veya kendileri terk etmeyi tercih eder. İlişkide kontrol edildiklerini hissettiklerinde veya yakınlık arttığında tedirgin olup duygusal mesafeyi korumak isterler. Kendilerini değerli görme eğilimindeyken başkalarına karşı olumsuz tutum içindedirler. Başkalarına duyulan ihtiyacı ve yakın ilişkileri katı bir şekilde gereksiz görürler. Bu bağlanma stiline sahip kişilerde, annenin duygusal olarak soğukluğundan dolayı duyguların gelişimi yüzeysel olur ve kişide narsisistik kişilik bozukluğuna yol açabilir.
Bağlanma stilimizi bilmemiz bize bir fayda sağlar mı?
Evet, ebeveynlerimiz ya da ilk bakıcılarımızla kurduğumuz bağlanma stilimizi anlamak, ilişkilerde yaşadığımız problemlerin kökenini bulmamızda fayda sağlayabilir. Örneğin; sürekli başarısız ilişkiler yaşama, doğru bir ilişki bir türlü bulamama, ilişki içerisinde sürekli terk edilme kaygısı yaşama veya bir ötekine hiç yakınlık hissetmeme durumu bağlanma stilinizden kaynaklanıyor olabilir. Bağlanma tarzımız, partner seçimimizden ilişkide yaşayabileceğimiz problemlere kadar her şeyi etkileyebiliyor. Örneğin kaygılı bağlanan biri onlara hiçbir zaman yeteri yakınlık ve güven vermeyen yani kaçıngan bağlanan kişilerle ilişki kurar ve terk edilme korkularını veya sevilmeye değer olmadıkları inancını doğrular. Özetle bağlanma stilimizi bilmemizin ve tanımamızın en iyi yanı, ilişkideki güçlü ve zayıf yönlerimizi fark ederek daha sağlıklı ilişkinin temellerini atmamızı sağlıyor diyebiliriz.
Son olarak güvensiz bağlanma stiline sahip olduğumuzu düşünüyorsak ne yapabiliriz? Yani bağlanma stilimizi değiştirmek mümkün müdür? Kişi hangi bağlanma stilinde olursa olsun güvensiz bağlanma stiline sahip olmak hiçbir zaman sağlıklı ilişki yaşayamayacağımız anlamına gelmiyor. Bağlanma stilimizi bilmemiz ilişkide yaşadığımız zorlukların üstesinden gelmemizi kolaylaştırır. Psikoterapi ile de ilişkilerde neden belirli zorluklar yaşadığınızı anlamlandırıp içgörü ve farkındalık kazanarak güvenli bağlanmayı oluşturabilirsiniz.
RÖPORTAJ: AV. MEHMET ŞAH ÇELİK