İki Uçlu Duygudurum Bozukluk Nedir? İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu ne sıklıkta görülür? İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu ne zaman başlar? İkiuçlu Duygudurum Bozukluğunun nedeni nedir? İşte ayrıntılar...
Bütün insanların duygusal dünyasında, ruh halinde değişiklikler, inişler-çıkışlar olur. Herkes günlük yaşamında dakikalar, saatler veya bazen birkaç gün süren öfke, sevinç, üzüntü, coşku, keder, huzursuzluk, endişe duyguları arasında iniş çıkışlar yaşayabilir. Ancak bipolar bozukluk ve manik depresif bozukluk adlarıyla da bilinen İkiuçlu Duygudurum Bozukluğunda; yaşamsal olaylarla kısmen veya tamamen ilişkisiz olarak uzun süren, keskin iniş çıkışların olduğu, yoğun duygudurum değişimleri yaşanır. Bu değişimler düşünceleri, duyguları, fiziksel sağlığı, davranışları ve kişinin işlevlerini, yaşamını etkiler. Yani İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu duygularda, düşüncelerde, enerjide ve davranışlarda aşırı değişikliklerle seyreden, kişinin kendisini aşırı coşkulu (mani/hipomani dönemleri) veya çok durgun (depresyon) ya da her ikisinin karışımı (karma dönem) duyguları hissetmesine yol açan, tedavi edilebilen bir ruhsal hastalıktır. İkiuçlu (Bipolar) kelimesi, hastaların iki aşırı duygudurum arasında gidip geldiğini ifade etmek için kullanılır. Ruh hali ve duygular açısından bir kutup depresyonu, diğer kutup mani ya da daha hafif şiddetteki hipomaniyi temsil eder.
Mani/hipomani nedir?
Temel belirtiler aşırı neşeli, bazen öfkeli, coşkulu bir duygudurum; düşünce, konuşma ve hareketlerde hızlanma ve benlik kabarmasıdır. Belirtilerin en az 4-7 gün sürmesi gerekir; belirtileri gün boyu sürer ve kişinin ilişkilerini ve işlevlerinin bozulmasına yol açar.
- Kişi kendini aşırı mutlu ve taşkın, enerjisini artmış hisseder, bazen de aşırı öfkeli olabilir.
- Az uykuya rağmen çok fazla enerjiktir.
- Diğerlerinin yetişemeyeceği kadar hızlı konuşur.
- Düşüncede hızlanma olur, zihninde düşünceleri hızla akmaya başlar.
- Konsantrasyon kaybı vardır, dikkati çabuk dağılır.
- Kendine güveni artmıştır.
- Kendini güçlü, önemli, diğerlerinden üstün görür.
- Fazla para harcama, hediyeler alma, ısmarlama, cinsel aktivitede artma, alkol kullanımında artma, hızlı araba kullanma, kumar oynama, aşırı miktarlarda iş yapma (planlar ve projeler) gibi davranış değişiklikleri görülebilir.
Bu durum bazen sanki hastalık değilmiş gibi gelebilir. Daha ağır durumlarda gerçekte olmayan sesler duymak, nesneler görmek gibi halüsinasyonlar ve dış gerçeklikle ilişkisiz yanlış inanışlar ve düşünceler (şüphecilik, takip edildiğini düşünmek, kendini önemli ve üstün özellikleri olan biri zannetmek vb.) görülür.
Hipomani maninin daha hafif formudur. Hipomanik dönemde kişi aşırı keyiflidir, her zamankinden daha iyi hisseder, bu dönemde daha üretkendir. Belirtiler hasta veya yakınları tarafından farkedilebilir ancak manide olduğu kadar hayatı güçleştirmez. Kişi genelde bu durumundan hoşnuttur ve ilaçlarını bile kesebilir. Bu dönemden sonra birden mani veya depresyon gelişebilir.
Depresif dönem nedir?
Temel belirtiler çökkünlük, derin üzüntülü bir duygudurum; düşünce, konuşma ve hareketlerde yavaşlama ve durgunluk; değersizlik, güçsüzlük, isteksizlik, karamsarlıktır. Belirtiler en az 2 hafta sürmelidir; hemen hemen her gün ve gün boyu sürmesi ve kişinin ilişkilerini ve işlevlerini bozması gerekir. Duygu alanında çökkünlük, üzüntülü durum; sinirlilik; uyumak isteme; sosyallikte azalma; kendine güvende azalma, değersizlik, suçluluk duyguları; zevk-haz alamama; halsizlik, yorgunluk vardır. Düşünce alanında karamsar düşünceler; alınganlık; kararsızlık; dikkat dağınıklığı; özkıyım düşünceleri, girişimleri vardır. Davranış alanında uyku bozukluğu; iştah değişikliği; enerji azlığı; günlük işleri sürdürmede güçlük; çevreden uzaklaşma, içe kapanma görülür.
Belirtileri özetleyecek olursak:
- Üzgün, kederli hisseder veya normalde zevk aldığı şeylere karşı ilgisini kaybeder.
- Kendine bakımı azalır.
- Çok uyumaktan veya hiç uyuyamamaktan, sabah çok erken uyanmaktan yakınır.
- İştah kaybı veya artışı görülür.
- Dikkatini toplamada veya karar vermede güçlükler yaşar.
- Unutkanlıktan şikayet eder.
- Kendini değersiz, suçlu hissedebilir.
- Enerji kaybı vardır. Halsizlik ve yorgunluk hisseder.
- İntihar, ölüm düşünceleri olabilir.
Karma (ya da mikst) dönem nedir?
Gün içinde sıkça değişen mani ve depresyon belirtilerinin aynı anda yaşanmasıdır. Bazı hastalar bu dönemlerin hepsi ile zaman zaman karşılaşırken, bazı hastalar sadece manik dönem veya depresyon ve hipomani dönemleri yaşıyor olabilir.
İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu ne sıklıkta görülür?
Dünyada erişkin nüfusun yaklaşık %3 ila %4ünün İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu olduğu düşünülmektedir. Bu da, ülkemizde yaklaşık bir buçuk-iki milyon kişinin, dünyada ise yaklaşık 250 milyon insansın bu hastalığa sahip olduğu anlamına gelmektedir İkiuçlu Duygudurum Bozukluğundan etkilenen kadın ve erkek sayısı eşittir. Bununla birlikte etkilenme şekilleri birbirinden farklı olabilir.
İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu ne zaman başlar?
Her yaşta görülebilir ancak kişiler ilk hastalık dönemini (mani, depresyon, hipomani gibi) genç erişkinlik döneminde, yani 20li yaşlarda yaşarlar.
İkiuçlu Duygudurum Bozukluğunun nedeni nedir?
Hastalıktan tamamen sorumlu tek bir nedeni yoktur. Yapılan bilimsel çalışmalarda denilen beyin kimyasallarının dengesinde ve iletiminde sorun olduğuna ve genetik(ırsi) geçişler gösterdiği bildirilmiştir. Hastalığın tek ve kesin bir nedeni henüz belirlenememiş de olsa genetik, biyokimyasal ve çevresel nedenlerden kaynaklanan bir hastalık olduğu bilinmektedir. İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu her yaşta ve her cinsiyette ortaya çıkabilir, kişilerin psikolojik yapıları, sosyal durumları ile ilişkili değildir. Stres ve yaşam olayları hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştırarak tetiğini çekebilir.
İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu kalıtsal yani genetik(ırsi) midir?
Akrabalarının hiçbirinde bu hastalık olmayanlarda hastalık görülme olasılığı % 1-3 iken, birinci derece bir akrabasında (anne-baba veya kardeşlerinde) ikiuçlu duygudurum bozukluğu varsa görülme olasılığı yaklaşık % 11-12dir. Tek yumurta ikizinde bipolar bozukluk varsa diğer ikizde hastalık görülme olasılığı %60-80dir, yani sadece kalıtım tüm hastalığı açıklayamamaktadır.
İkiuçlu Duygudurum Bozukluğunun tanı ve tedavisinin olabildiğince erken başlatılması neden önemlidir?
İkiuçlu duygudurum bozukluğu sıklıkla depresyon dönemi ile başlamakta, manik dönemler sonraki yıllarda ortaya çıkmaktadır. Bu yüzden hastalar doğru tanı ve doğru tedavi ile karşılaşana kadar yıllar geçebilir.
Ancak erken tanı ve uygun tedaviyle aşağıdakiler önlenebilir:
- -Okul, evlilik ve iş sorunları
- -Alkol/madde kullanımı
- -İntihar girişimleri
- -Tedavide karşılaşılabilecek sorunlar: Kişi tedavi öncesi ne kadar çok hastalık dönemi yaşadıysa, sonraki atakların tedavisi de o kadar güç olur.
- -Yanlış, uygunsuz tedavi: Kişi İkiuçlu duygudurum bozukluğu yerine örneğin sadece depresyon tedavisi görürse, sonuçta manik atak gelişimine neden olunabilir. Depresyon yani çökkünlük tedavisi için kullanılan antidepresan ilaçlar tek başına kullanıldıklarında maniye yol açabilir.
İkiuçlu Duygudurum Bozukluğu nasıl tedavi edilir?
Tedavinin Basamakları: Akut tedavi (hastalık belirtileri başladığı sırada) ve Koruyucu tedavi (yeniden hastalanmayı engelleme).
Tedavinin İçeriği: İlaç, Eğitim ve Psikoterapidir.
En önemli tedavi ilaç tedavisidir. İki tedavi stratejisi vardır: İlk önce var olan hastalık döneminin (mani ya da depresyonun) tedavi edilmesi gerekir ve beraberinde hastalık yinelemesini önlemek için koruyucu tedavi planlanır. Sadece hastalık dönemlerinin tedavi edilmesi yeterli değildir. Çünkü İkiuçlu duygudurum bozukluğu tekrarlayan bir ruhsal bozukluktur.
İKİUÇLU DUYGUDURUM BOZUKLUĞU TEDAVİSİNIN ASIL AMACI UYGUN İLAÇ KULLANIMININ SAĞLANMASI VE YAŞAM ŞARTLARININ HASTALIK DÖNEMLERİNİ AZALTACAK ŞEKİLDE DÜZENLENMESİDİR.
Kaynak: BSRHH