Günümüz Koşulları Hayır Diyebilmeyi Güçleştiriyor

Bu­lun­du­ğu or­tam­da fark­lı duy­gu­lar­la "ha­yı­r" ye­ri­ne evet di­yen ki­şi­yi ma­ruz kal­dı­ğı du­rum­lar son­ra­sın­da ne­ler bek­li­yor ve na­sıl et­ki­le­ni­yor? Ha­yır de­me­yi öğ­ren­me­nin ve uy­gu­la­ma­nın ma­ruz ka­lı­nan stres dü­ze­yi­ni dü­şür­me­ye ve ki­şi­nin ha­ya­tın­da­ki önem­li şey­le­re va­kit ayır­ma­sı­na yar­dım­cı ola­ca­ğı­nı vur­gu­la­yan Ne­oli­fe Tıp Mer­ke­zi psi­ki­yat­ri uz­ma­nı Dr. Bo­ra Te­la­fer­li ba­kın bu ko­nu­da ne­ler söy­lü­yor: "Bi­ri­si­ne ha­yır de­mek ki­şi­yi umur­sa­maz, ben­cil ve di­ğer ki­şi­le­re sır­tı­nı dön­müş ola­rak gö­rün­me­si­ne ne­den ola­bi­li­yor. Ba­zen bu du­rum­la­rın al­tın­da be­ğe­nil­me­mek, hoş­la­nıl­ma­mak, eleş­ti­ril­mek, red­de­dil­mek, dış­lan­mak ve bir ar­ka­daş­lı­ğı kay­bet­mek kor­ku­su ya­ta­bi­li­yor."

Özgü­ven duy­gu­suy­la iliş­ki­li

İl­ginç bir şe­kil­de ha­yır di­ye­bil­me be­ce­ri­si­nin özgü­ven ile ya­kın bir iliş­ki için­de bu­lun­du­ğu­na dik­kat çe­ken Dr. Te­la­fer­li söz­le­ri­ni şöy­le sür­dür­dü: "Öz-gü­ven ve öz-saygısı düşük olan kişiler sıklıkla başkalarına karşı çıkma konusunda sıkıntı duyuyor ve başkalarının gereksinimlerini kendilerininkinin önüne koyma eğilimi içinde oluyor. Kişi başkaları için yaşayan birisine dönüştüğünü hissettiğinde, kendi özdeğeri diğer insanlar için yaptıklarına bağımlı hale gelebiliyor. Böylece zaman içinde çevrede kişinin her daim hazır olmasını ve taleplerinin karşılama­sı­nı bek­le­yen bir çem­ber olu­şu­yor. Ha­yır di­ye­me­me­nin ki­şi üze­rin­de yor­gun­luk, bas­kı al­tın­da his­set­me ve fev­ri his­set­me­si­ne ne­den ola­bi­li­yor."

Ne za­man ha­yır de­me­li?

Han­gi fa­ali­yet için va­kit ve ener­ji har­ca­ma­nın de­ğer ol­du­ğu­nu kes­tir­mek ba­zen güç ola­bi­li­yor. Ki­şi­nin kar­şı­sı­na çı­kan yü­küm­lü­lük­le­ri ve fır­sat­la­rı de­ğer­len­dir­mek için bel­li stra­te­ji­ler­den ya­rar­lan­ma­sı­nı tav­si­ye eden Te­la­fe­li, şu öne­ri­ler­de bu­lu­nu­yor:

*En önem­li ola­nı bu­lup, üze­ri­ne odak­la­nın. Ye­ni bir söz ver­me­den ön­ce yü­küm­lü­lük ve ön­ce­lik­le­ri­ni­zi göz­den ge­çi­rin. Si­zin için çok önem­li ol­du­ğu­nu his­se­di­yor­sa­nız, ger­çek­leş­ti­rin; yok­sa pas ge­çin.

*E­vet-stres ora­nı­nı tar­tın. Ve­re­ce­ği­niz ye­ni söz, si­ze kı­sa va­de­li, an­lık bir yük mü ge­ti­ri­yor, yok­sa si­zi ay­lar sü­re­cek ek bir stres al­tı­na mı so­ku­yor? İkin­ci­si söz ko­nu­su ise, evet de­mek ye­ri­ne baş­ka ne se­çe­nek­ler ol­du­ğu­nu tek­rar göz­den ge­çi­rin.

*De­ğer­len­dir­me­le­ri­niz sı­ra­sın­da suç­lu­luk duy­gu­sun­dan arı­nın.

*De­ğer­len­dir­di­ği­niz ko­nu­nun üze­ri­ne ya­tın. Ya­nıt ver­me­den ön­ce ken­di­ni­ze za­man ta­nı­yın.

Evet kur­tu­luş de­ğil

Ha­yır de­mek bel­ki en ko­lay yol ol­ma­sa da, ki­şi­nin stre­si­ni azalt­ma­yı, so­rum­luk­la­rı da­ha iyi ye­ri­ne ge­tir­me­yi, ye­ni il­gi alan­la­rı edin­me­yi sağ­lı­yor. Te­la­fer­li, aşı­rı yük ve faz­la stres al­tın­da kal­ma­nın ve bun­lar­dan evet di­ye­rek kur­tu­la­ca­ğı­nı dü­şün­me­nin, ki­şi­nin ken­di­si­ni has­ta ve tü­ken­miş his­set­me­si­ne ne­den ol­du­ğu­nu vur­gu­lu­yor.

Na­sıl ha­yır de­me­li?

Ha­yır der­ken kı­sa ve öz ol­ma­ya özen gös­te­ril­me­si ge­rek­ti­ği­ni vur­gu­la­yan Te­la­fer­li; "­Ha­yı­r" uy­gun ol­ma­yan gö­rev­le­ri üst­len­me­me­ni­zi sağ­la­ya­cak olan ba­sit, tek ve güç­lü bir söz­cük­tür. Her za­man du­rum bu ka­dar ba­sit ol­ma­ya­bi­lir. Ama unu­tul­ma­ma­lı ki "ha­yı­r" söz­cü­ğü ke­sin­dir, kul­lan­mak­tan kor­kul­ma­ma­sı ge­re­kir. Onun ye­ri­ne "e­min de­ği­li­m", "ya­pa­bi­le­ce­ği­mi san­mı­yo­ru­m"  gi­bi muğ­lak ifa­de­ler ile­ri­de evet di­ye­bi­le­ce­ği­niz şek­lin­de yo­rum­la­na­bi­lir.

Ha­yır der­ken, red­det­me ne­de­ni ile il­gi­li uzun açık­la­ma­lar yap­mak­tan ve ken­di­ni­zi hak­lı gös­ter­me­ye ça­ba­la­mak­tan uzak du­run. Dü­rüst, say­gı­lı ve ka­rar­lı du­ruş kar­şı­da­ki ki­şi­nin ya­nı­tı ka­bul­len­me­si açı­sın­dan ol­duk­ça önem ta­şı­yor" di­yor. Da­ha ön­ce sos­yal ha­yat­ta evet de­me­ye alı­şan bi­rey­ler için ha­yır de­mek o ka­dar ko­lay da ol­ma­ya­bi­li­yor. An­cak ha­yır de­me­yi öğ­ren­mek ya­şa­mı ko­lay­laş­tı­rı­yor ve stre­si azal­tı­yor.