Yaşam sürecinde bizi en çok düşündüren sorular genel olarak “ Ne yapıyorum? Ben gerçekten böyle bir insan mıyım?” şeklinde kendimizi sorgulan sorulardır. Bu soruları kendimize sormaya başladığımız ilk dönem ise “ergenlik dönemi”dir.
Gelişim yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Kendimizi sorguladığımız, gelecekte nerede olmak istediğimizi en yoğun düşündüğümüz ergenlik dönemi “kimlik- rol karmaşası” dönemidir. “Kimlik” sözcüğünün köküne indiğimizde “Kim?” sorusu ile karşılaşırız. Buradan da anlaşılacağı üzere; ergen kişinin temel soruları:
Ben kimim?
Ben ileride nerede olmak istiyorum?
Beni ben yapan kişisel özelliklerim nelerdir?
Ben nereye doğru gidiyorum?
Ergen bireyin kendi hayatına yön verebilmek için sorduğu bu temel sorular; şu anda yaptıklarının ve gelecekte yapacaklarının bütünleşmesidir.
Çözülemeyen kriz ve çatışmalara dikkat
Kişi içinde yaşadığı toplum ve ailenin çerçevesinde psiko-sosyal kimliğini oluştururken, fiziksel ve bilişsel kimlik kazanımı da bu süreçte gerçekleşir. Kimlik kazanımı sadece sosyal anlamda cevaplar aramaz, değişen fiziksel özelliklere karşı tarz oluşumu ve bilişsel kapasitenin gelişmesi ile de iş, evlilik, geleceğe yönelik önemli karalar alma olarak da gerçekleşmektedir. Akran çevresinin etkisinin çok fazla olduğu bu dönemde; kişi hem aile çerçevesi hem de kendi isteklerini belirlerken değişen kararlar alabilir. Bu durum literatürde “Kimlik kazanmaya karşı kimlik bocalamasına” yol açabilir. Yetişkinlik döneminin mihenk taşı olarak görülen bu dönemde çözülemeyen kriz ve çatışmalar kişinin ileriki hayatında psikososyal sorunlara yol açacaktır. Sosyal fobilerin geliştiği ve ortaya çıktığı dönem bu dönemdir.
Ergenlikte kimlik karmaşası ve bunalım
Değişen soru ve cevaplar ergende bir süre sonra kimlik karmaşası ve bunalımına sebep olacaktır. Bu dönemin en başarılı sonucu bir sonraki evreye kimlik kazanımı ile girmiş olmaktır. Bunun dışında kimlik dağınıklığı, kimlik erteleme gibi sonuçlar da ortaya çıkabilir. Kimlik ertelemede; birey kararlarını ve seçimlerini bir süre askıya alır, zamana bırakır. Kimlik dağınıklığında ise yoğun soru ve cevaplar bir bütün oluşturmaz ve kişi sürekli değişen kararları ile hareket eder. Kimlik bunalımının bir diğer sonucu “marjinal” adı altında tanıdığımız, toplumun beklenti ve isteklerini aşırı uçlarda cevap veren kişiliklerdir. Bu bireylerde yetişkinliklerinde ait oldukları toplumun çerçevesinde değil kendi çerçevelerinde yaşayan kişilerdir. Herhangi bir kriz yaşamaksızın kimlik oluşumu gerçekleştiren bireyler de bulunmaktadır.
Sonuç olarak; bireyin başarılı bir kimlik kazanımı gerçekleştirebilmesi için bundan önceki gelişim dönemlerindeki krizleri başarı ile atlatmış olması gerekir. Bu süreçte başta aileler olmak üzere, ergen kişinin öğretmen, akran çevresi yeni rol ve çeşitlerini araştırmaya izin vermeli, sorularını ve merakını gidererek desteklemelidir.
Psikolog Duygu Almaz / Hürriyet Aile