MİLLİYET / Dr. Hasan İnsel
Romatizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Candan Övül ile İntermed’deki odasında eklem ağrılarından konuşuyorduk. Genel olarak orta yaştaki erkeklerde ve menopoz dönemindeki kadınlarda daha sık görülen gut hastalığının bazen ciddi problemler açabildiğinden konuştuk. Candan hoca o babacan tavrıyla anlattı gut hastalığını.
Gut hastalığı, kanda ürik asit seviyesinde aşırı artışa bağlı olarak eklemlerde ürat kristalleri birikmesi sonucunda şiddetli ağrılara neden olan ani ve yineleyici artrit (eklem iltihabı) nöbetleriyle kendini belli eder. Nöbetler sık tekrarlarsa eklem iltihabı kronikleşebilir ve deforme edici olabilir. Gut hastalığı olan kişilerin yaklaşık yüzde 20’sinde böbrek taşı da görülür.
Ürik asit, hücrelerin parçalanmasıyla açığa çıkar. Vücutta sürekli eski hücreler ölüp yenileri üretildiği için ve ürik asidi oluşturan gıdalar da günlük hayatımızda yendiği için normalde kanda belirli bir seviyede ürik asit bulunur. Eğer böbrek, idrarda yeterli miktarda süzme yapamıyorsa kandaki ürik asit seviyesinde anormal bir artış görülür. Eğer kişide genetik bir enzim bozukluğu veya hücrelerin normalden hızlı üreyip ölmesine neden olan kan kanseri türü bir hastalık varsa, genelde kandaki ürik asit seviyesi yükselir.
30 yaşından önce daha şiddetli
Gut nöbetleri önceden belirti olmadan ortaya çıkar. Küçük yaralanmalar, operasyonlar, yüksek miktarda alkol veya proteinden zengin gıdaların aşırı tüketilmesi, duygusal stres ya da hastalık, bu durumu ateşleyen faktörlerdendir. Tipik olarak özellikle geceleri bir veya daha fazla eklemde ani şiddetli ağrılar görülür, ağrı gittikçe artar ve dayanılmaz bir hal alır. Eklem şişer, cilt kırmızı veya mora yakın, yumuşak ve parlak bir hal alır, ayrıca o bölge ısınır. Ekleme dokunulması şiddetli ağrıya neden olabilir. Hastalık genellikle ayak başparmağı ekleminde görülür ayrıca ayak bileğinde, dizde, dirsekte ve el bileğinde de guta rastlanır. Kristaller genelde vücudun merkezine uzak eklemlerde yığılma oluşturur, çünkü bu bölgeler merkeze oranla daha soğuktur ve ürat soğukta daha kolay kristalleşir. Kulak ve diğer soğuk eklemlerde de kristalleşme görülür. Ateş, titreme nöbeti, halsizlik ve kalp çarpıntısı, akut gut artritinin diğer semptomları arasındadır. 30 yaşından önce hastalığa yakalanan kişilerde semptomlar daha şiddetlidir.
Teşhis ve tedavi yöntemleri
İlk krizler, sadece bir eklemi etkiler ve bir iki gün içinde geçer. Semptomlar yavaşça kaybolur, eklem normal fonksiyonuna döner ve bir dahaki nöbete kadar semptomlar görülmez. Ne var ki eğer hastalık ilerlerse, tedavi edilmeyen nöbetler daha uzun sürer, daha sık ortaya çıkar ve birden fazla eklemi etkilemeye başlar. Etkilenen eklemlerde kalıcı hasarlar oluşabilir. Eklemin cilde yakın bölgelerinde katı ürat kristali yumruları oluşabilir. Böbreklerde, diğer organlarda ve cilt altında, kulakların üzerinde ya da dirseğin etrafında da bu yumrular oluşabilir.
Gut genellikle, kendine özgü semptomları ve eklem muayenesi sonucunda anlaşılır. Kanda ürik asit seviyesinin yüksek çıkması, tanıyı destekler. Özel bir tür mikroskop altında bakılan örnek eklem sıvısı içinde iğne şeklinde ürat kristalleri tespit edildiğinde, teşhis doğrulanmış olur. Gut tedavisinde doktorunuz çeşitli ilaçlardan ve tedavi metotlarından yararlanabilir. Gut artriti bazen başka romatizmal hastalıklarla karışabilir, bu nedenle bu tip şikâyetlerde muhakkak doktora muayene olup, onun önerilerini uygulamak gerekir.
Gut hastalığında beslenmenin önemi
Gut hastalığında diyetin eskiden çok daha önemli olduğuna inanılıyordu; ancak etkili tedavilerin bulunmasından sonra bir çok gut hastası istediklerini yemeye ve içmeye başlamışlardır. Bazı yiyeceklerde hücre konsantrasyonu fazla olduğundan ve ürik asit de hücre yıkımıyla oluştuğundan karaciğer, böbrek gibi sakatatların tüketilmemesi uygun olur. Protein içeren yiyecekler (özellikle et) aşırıya kaçmadan yenmelidir; bu yiyeceklerin sınırlı miktarlarda tüketilmesi zaten sadece gut hastaları için değil, herkes için yararlıdır. Sebze ve meyveler idrarı alkali yaptığı için diyette daha çok kullanılır. Eğer kilo fazlalığınız varsa, kilo vermeniz sadece kandaki ürat seviyesinin düşürülmesinde değil, kalbiniz ve genel sağlığınız için de yararlı olacaktır. Ancak kısa sürede çok kilo kaybedilmesi, kandaki ürik asit seviyesini artırarak akut ataklara neden olabilir.