Yoga, meditasyon, gevşeme egzersizleri... Psikiyatri Uzmanı Prof. Dr. Kaan Kora'ya göre bu yöntemler, yoğun kaygıyı azaltsa da depresyonu tedavi edici etkiye sahip değil. Depresyon tek bir dönemle sınırlıysa iyileşmek için genellikle 6 ay ilaç kullanmak yeterli oluyor
Depresyon kendiliğinden geçmez mi?
Depresyonların bir kısmı kendiliğinden geçer. Fakat hangi depresyonun nerede, ne zaman, ne şekilde geçeceğini bilemeyeceğimiz için depresyonu mutlaka tedavi etmeyi tercih ediyoruz. Çünkü tedavi edilmeyen depresyonların üçte biri kronikleşme eğilimi gösteriyor. Ayrıca depresyonun günlük yaşama getireceği işlev kaybını, sosyal ilişkilere vereceği zararı, olası bir iş kaybını kontrol edemiyoruz. Yine depresyon intihar riski yüksek bir hastalık. Dolayısıyla depresyon tanısı koyduysak "Bekleyelim, görelim" deme lüksümüz yok.
Depresyon nasıl tedavi edilir?
Tedaviyi kabaca ikiye ayırabiliriz: Biyolojik tedaviler ve psikoterapiler. Biyolojik tedavilerde en sık antidepresif ilaçlar kullanıyoruz. İlaçlar da kendi içinde etki mekanizmalarına göre çeşitli gruplara ayrılıyor. Bunun dışında elektrokonvulzif tedavi (şok tedavisi), parlak ışık, transkraniyal manyetik stimülasyon gibi çeşitli biyolojik tedaviler de var. Depresyonun şiddetine, tipine, özelliklerine, kişideki seyrine göre bu tedavilerden hangisinin daha uygun olduğuna karar veriyoruz. Psikoterapiye gelince... Elbette çok ağır, intihar riski yüksek, psikotik (sanrıların veya halüsinasyonların eşlik etmesi) özellikler gösteren, gerçek değerlendirmesinin bozulduğu bir tabloda psikoterapi ile işe başlamak hiçbir hekimin verebileceği bir karar değil. Bu hastalarda bazen hastane yatışı gerekebiliyor. Ama ayaktan takibi sürdürülebilecek, hafif-orta şiddette bir depresyonda özellikle bilişsel-davranışçı psikoterapi etkinliği kanıtlanmış bir yöntemdir.
Psikoterapide ne yapılıyor?
Psikoterapinin çeşitleri var. Depresyonda en yaygın bilişsel davranışçı terapi kullanılıyor. Bu terapinin dayandırıldığı kurama göre, 'biliş' (kognisyon) diye adlandırdığımız bazı zihinsel süreçler var. Bunlar kişilik gelişimimiz içinde şekillenen, daha sonra kendimizi ve dünyayı nasıl algılayacağımızı belirleyen, duygularımızı, düşüncelerimizi, davranışlarımızı yönlendiren şemaları ve inanç sistemlerini oluşturuyor. Örnekler üzerinden gidersek... Depresyonda bazı düşünce çarpıtmaları vardır. Örneğin "Dünyanın en kötü insanı benim", "Bu hatayı yapmasaydım bu olmazdı", "Düzelemem, karakterim böyle", "Ben zaten hiçbir şeyi hak etmem", "Beni zaten kimse sevmez" gibi kabullenmeler oluyor. Bilişsel davranışçı terapi, kişinin bunları fark etmesini, yaşam içindeki duygularının, düşüncelerinin, davranışlarının oluşumunda bu bilişlerin rolünü fark etmesini ve bunları yönetebilmesini sağlıyor.
Psikoterapi ne kadar sürer?
Bilişsel davranışçı terapinin süresi aylarlarla ifade ediliyor.
Depresyonda ilaçlar ne kadar süre kullanılmalı?
Kişi tek bir depresyon dönemi geçirmişse, bilinen başka bir tablo eşlik etmiyorsa 4-6 ay kadar sürdürülüyor. 6 ay sonra ilaç hekim gözetiminde kesiliyor, hasta tekrar takibe alınıyor. Tekrarlayan depresyonlar varsa tekrarın sıklığına, şiddetine, kişinin gündelik yaşamındaki etkisine göre ilaç süresi uzatılıyor. Depresyon ataklarından korumak için ömür boyu, koruma amaçlı ilaç kullanımını dile getiren araştırmacılar var. Ama bunun için elimizde henüz yeterli kanıt yok. Tekrarlayan depresyonlarda hastalığın seyrinin niteliğine, ilacın yan etkilerine, artı ve eksilerine göre daha uzun süreli koruma amaçlı ilaç tedavisine devam edilebiliyor.