ŞENAY YILMAZ / SABAH GAZETESİ
Soru: Oğlum ilkokul üçüncü sınıfa gidiyor. Çok sinirli ve öfkesini bir türlü kontrol edemiyor. Ona nasıl yardımcı olabilirim? T.G./Trabzon
Öfke, uygun şekilde gösterildiğinde doğal bir tepkidir. Ancak öfke sonucu oluşan fiziksel tepkileri kontrol edebilmek önemlidir. Bu tepkileri kontrol edemeyen çocuk; arkadaşlarıyla uyum sağlayamama, sorunlarla baş edememe gibi sorunlar yaşar. Aşırı öfke kontrolü sorunu yaşayan çocukların mutlaka uzman desteği alması gerekir. Bu arada ebeveynlerin şu kurallara da dikkat etmesi önemlidir:
Onu dövmeyin!
-Çocuğunuzu dayakla cezalandırmayın! Ona sık sık olumlu yönlerini vurgulayın.
-Siz de fevri çıkışlar, sert cümlelerle çocuğunuza kötü örnek olmaktan kaçının.
- Puan çizelgesi yapın. İstediği bir ödüle karşı puan kotası koyun. Her olumlu davranışı için puanlar verin. Olumsuz davrandığında da bu puanlardan silmeyin. Dikkatini olumlu davranışlara yöneltin.
* * *
Yaşına göre sorumluluk verin
Soru: Sekiz yaşındaki kızım, ben söylemeden hiçbir sorumluluğu üstüne almıyor. Kızıma sorumluluk bilincini nasıl kazandırabilirim? E.B./İstanbul
Çocuklarda sorumluluk bilinci iki-üç yaşından başlayarak, aşama aşama kazandırılmalıdır. Çocuğun sorumluluk içeren davranışlar göstermeden önce gerekli fizyolojik ve gelişimsel özelliklere hazırlıklı olması gerekir.
Becerilerini övün!
Yani üç yaşındaki bir çocuktan ayakkabısını bağlamayı beklememek yanlış olabilir. Ancak bazı yanlış ebeveyn tutumları (aşırı koruma gibi...) çocuğun bağımlı olmasına, yaşına uygun beklenen becerileri kazanamamasına neden olmaktadır. Çocuğunuza yaşı gereği yapması gerekli olan becerileri küçük küçük parçalar halinde sırayla öğretin. Ona model olun. Sorumluluklarınızı siz de yerine getirin. İşlerini kendi başına yapması konusunda onu cesaretlendirin. Ufak dahi olsa kendi başına yaptığı becerileri övün. Zamanında kazanılmamış becerilerin bir anda kazanılabileceği fikrini kafanızdan atın. Çocuğunuzu sabır ve sevgiyle motive edin.
* * *
Üç ile altı yaş arası inatçıdır
Soru: Beş yaşındaki oğlum çok inatçı. İsteklerini yaptırmak için ağlıyor, hatta bazen ellerini ısırıyor. Böyle durumlarda ne yapmamı önerirsiniz? Z.C./ İzmit
Üç-altı yaş arası çocuklarda inatçılık dönemidir. Nedensiz ısrarlar, tutturmalar ve tepkiler gösteren çocuk, bir anlamda yetişkinle iletişim kurmaya çalışmaktadır. Öncelikli olarak hoşgörülü ve sabırlı bir tutumla isteklerini doğru şekilde ifade etmesi öğretilmelidir. Bağırarak, kırıp dökerek ya da küserek değil, sakince ne istediğini sözel olarak anlatması istenmelidir. Söylediği kelimelerin onun için ne anlam ifade ettiğini anlamaya çalışın. Bağırma, el ısırma davranışlarını sadece istekleri olması adına yaptığını düşünüyorsanız; görmemezlikten gelin. İlgisini farklı bir yöne çekmeye çalışın. Kesinlikle çatışma ortamına girmekten kaçının.
Öfke, uygun şekilde gösterildiğinde doğal bir tepkidir. Ancak öfke sonucu oluşan fiziksel tepkileri kontrol edebilmek önemlidir. Bu tepkileri kontrol edemeyen çocuk; arkadaşlarıyla uyum sağlayamama, sorunlarla baş edememe gibi sorunlar yaşar. Aşırı öfke kontrolü sorunu yaşayan çocukların mutlaka uzman desteği alması gerekir. Bu arada ebeveynlerin şu kurallara da dikkat etmesi önemlidir:
Onu dövmeyin!
-Çocuğunuzu dayakla cezalandırmayın! Ona sık sık olumlu yönlerini vurgulayın.
-Siz de fevri çıkışlar, sert cümlelerle çocuğunuza kötü örnek olmaktan kaçının.
- Puan çizelgesi yapın. İstediği bir ödüle karşı puan kotası koyun. Her olumlu davranışı için puanlar verin. Olumsuz davrandığında da bu puanlardan silmeyin. Dikkatini olumlu davranışlara yöneltin.
* * *
Yaşına göre sorumluluk verin
Soru: Sekiz yaşındaki kızım, ben söylemeden hiçbir sorumluluğu üstüne almıyor. Kızıma sorumluluk bilincini nasıl kazandırabilirim? E.B./İstanbul
Çocuklarda sorumluluk bilinci iki-üç yaşından başlayarak, aşama aşama kazandırılmalıdır. Çocuğun sorumluluk içeren davranışlar göstermeden önce gerekli fizyolojik ve gelişimsel özelliklere hazırlıklı olması gerekir.
Becerilerini övün!
Yani üç yaşındaki bir çocuktan ayakkabısını bağlamayı beklememek yanlış olabilir. Ancak bazı yanlış ebeveyn tutumları (aşırı koruma gibi...) çocuğun bağımlı olmasına, yaşına uygun beklenen becerileri kazanamamasına neden olmaktadır. Çocuğunuza yaşı gereği yapması gerekli olan becerileri küçük küçük parçalar halinde sırayla öğretin. Ona model olun. Sorumluluklarınızı siz de yerine getirin. İşlerini kendi başına yapması konusunda onu cesaretlendirin. Ufak dahi olsa kendi başına yaptığı becerileri övün. Zamanında kazanılmamış becerilerin bir anda kazanılabileceği fikrini kafanızdan atın. Çocuğunuzu sabır ve sevgiyle motive edin.
* * *
Üç ile altı yaş arası inatçıdır
Soru: Beş yaşındaki oğlum çok inatçı. İsteklerini yaptırmak için ağlıyor, hatta bazen ellerini ısırıyor. Böyle durumlarda ne yapmamı önerirsiniz? Z.C./ İzmit
Üç-altı yaş arası çocuklarda inatçılık dönemidir. Nedensiz ısrarlar, tutturmalar ve tepkiler gösteren çocuk, bir anlamda yetişkinle iletişim kurmaya çalışmaktadır. Öncelikli olarak hoşgörülü ve sabırlı bir tutumla isteklerini doğru şekilde ifade etmesi öğretilmelidir. Bağırarak, kırıp dökerek ya da küserek değil, sakince ne istediğini sözel olarak anlatması istenmelidir. Söylediği kelimelerin onun için ne anlam ifade ettiğini anlamaya çalışın. Bağırma, el ısırma davranışlarını sadece istekleri olması adına yaptığını düşünüyorsanız; görmemezlikten gelin. İlgisini farklı bir yöne çekmeye çalışın. Kesinlikle çatışma ortamına girmekten kaçının.