Çocuk oyunları ve çocuk gelişimine etkisi | Psikolog Sadiye Akbulut
Oyun, hayatın provasıdır. Çocuk oyunda öğrenir, oyunda gelişir. Çocuğun birçok gelişim alanı, oyun ile desteklenir. Gelişim basamaklarında ilerleyen çocuğun oyuncak seçimi de değişkenlik göstermeye başlar.
Kültürümüzde, aileler kız çocuklarına bebek, erkek çocuklarına araba ve silah oyuncakları almayı tercih ederler. Eğer bir erkek çocuk bebek ile ya da kız çocuk silah ile oynamayı tercih ederse, bu durumda bir tuhaflık olduğu düşünülür. Aslında çocuk gelişiminde, oyun, çocuğun kendini ifade etme aracıdır.
Oyun terapisi ve oyun türleri
Oyun terapisine göre, iki tür oyun vardır. Birincisi, beceri geliştirmeye yöneliktir. Çocuk gelişiminde bir sonraki evreye geçiş diye açıklanır. Yemek yapmak, işe gitmek, tamir etmek gibi çocuk oyunları bunlara birer örnektir.
Diğerinde ise, çocuk oyunlarında kullanılan her oyuncak birer semboldür ve her bir sembolün anlamı vardır. Çocuk, bu sembolleri kullanarak sorunlarını bize gösterir.
Grup oyunları da çocuğun gelişimi açısından önemli rol oynar. Gelişim basamaklarına uygun düzeyse sosyalleşmesi beklenen çocuk, grup oyunlarında kendi rolünü keşfetmeye başlar. Bu noktada, çocuğun hangi gelişim basamağında olduğunu ve bu basamağın özelliklerini biliyor olmak mühimdir.
Örneğin, 3 yaşındaki bir çocuğun grup içinde paylaşarak oynaması zordur. Çünkü elindeki oyuncağı paylaşmak istemez. Ona ait olmasa bile, elinde tuttuğunu kendisinin olarak algılar ve bu konuda direnç gösterir.
6 yaşındaki çocuklara bakacak olursak, onlar da daha çok top oyunları ya da öğretmen olmak, anne-baba olmak gibi “evcilik” dediğimiz oyunları tercih ederler. Böylece sosyalleşmeye başlayan çocuk, iletişim becerilerini geliştirir ve kendini tanımaya başlar.
Bir yetişkinin çocuk ile oynaması da çocuk ile ilişkisini olumlu yönde etkiler. Özellikle ebeveynlerin sıkça çocukları ile oyun oynamasını isteriz. Bu oyunlarda yetişkinlerin öğretici ve anlayışlı bir tutum sergilemeleri gerekir.
Oyun esnasında çocuğu olumsuz etkileyebilecek yetişkin tutum ve davranışları:
- Oyunda, çocuğun uyamayacağı katı kurallar koymak.
- Yarışma oyunlarında çocuğun hep kazanmasını ya da hep kaybetmesini sağlamak.
- Çocuğun oyuncaklarını değersizleştirmek veya fazlalık olarak görmek.
- Çocuğu oyuncakları ile tehdit etmek.
- Çocuğu, oyuncaklara zarar vererek cezalandırmak.
- Oyunda çocuklar arasında adaletsiz davranmak.
- Oyun oynamayı “ödül” olarak kullanmak.