BİRGUN.NET - Haset başkasının üstünlüğünü, sahip olduklarını ya da başarısını fark etmenin yarattığı aşağılık duyguları ve kızgınlıkla karakterize, akıldışı ve hoş olmayan bir duygudur. Bu duygu kişisel sorunlardan toplumsal sorunlara kadar pek çok alanda etkili olmaktadır. İnsanlar nesneleri sahip oldukları değerden çok, yaptıkları karşılaştırmalara göre niteleme eğilimindedir ve karşılaştırmalar genellikle benzer özellikleri paylaşan, aynı grubun üyesi olan, ortak ilgi alanlarına sahip kişiler arasında yapılmaktadır. Haset duyduğumuzda başkalarının sahip oldukları şeylere sahip olmak isteriz ya da onların bu şeylerden mahrum kalmasını dileriz. Başka insanların başlarına talihsiz olaylar geldiğinde bizde birkaç farklı duygu uyanır. Sempati duyup onlar için üzülebiliriz ya da içten içe onların yaşadığı talihsizlik bizde mutluluk yaratabilir. Başkasının üzüntüsünden mutluluk duyma hasete yakın bir duygudur ve genellikle bizden daha üstün olduğunu düşündüğümüz insanların yaşadığı olumsuzluklar karşısında ortaya çıkar.
Yapılan çalışmada haset ve başkasının üzüntüsünden mutluluk duyma durumunun beynin hangi bölgelerini aktive ettiği araştırılmıştır. İlk çalışmada hasetle ilişkili olarak ortaya çıkan beyin aktivitesinin karşımızdaki kişinin sadece sahip oldukları ile değil, yaptığımız karşılaştırmanın kendiliğimizle ne kadar ilgili olduğu ile de değişeceği varsayımı sınanmıştır. İnsanlar genellikle olumlu kendilik duygularına sahiptirler ve bu algıyla çelişen bir durum yaşadıklarında huzursuzluk hissederler. Olumlu kendilik kavramı ile dış dünyadan gelen bilgi çeliştiğinde beynin anterior singulat korteks adı verilen parçasında aktivite artışı gerçekleşir. Bu bilgi doğrultusunda haset duygusunun dorsal anterior singulatta aktivite artışına sebep olacağı öne sürülmüştür.
SOSYAL KIYASLAMALAR
Çalışmanın ikinci kısmında ise haset duyulan bir insanın başına kötü bir olay geldiğinde, beyin aktivasyonunun daha şiddetli olacağı varsayımından yola çıkılmıştır. Başkasının acısıyla mutlu olma beynin ödül yolağında yer alan ventral striatum adlı kısmında aktivasyon yaratmaktadır.
Görüntüleme çalışmasında 19 sağlıklı gönüllü yer almıştır. Katılımcılara yukarıda anlatılan durumların tarif edildiği senaryolar okutulmuş, zihinlerinde bu durumları canlandırmaları istenmiş ve okumalarından önce ve sonra işlevsel manyetik rezonans görüntüleme ile beyin görüntüleme kayıtları alınmıştır. Görüntüleme sonrasında hissettikleri haseti derecelemeleri istenmiştir. Sonuçlara bakıldığında karşıdaki kişi bizden daha fazla şeye sahip olduğunda ve kıyaslamanın konusu kendiliğimizle daha çok ilişkili olduğunda daha fazla haset duyulduğu ve dorsal anterior singulat korteksteki aktivasyonun daha yoğun olduğu bulunmuştur. Çalışmanın ikinci kısmında ise haset duyulan insanların başlarına gelen talihsiz olayların bizi daha çok mutlu ettiği ve ventral striatumda daha yoğun bir aktivasyon ortaya çıktığı görülmüştür. Ventral striatumun ortada somut bir ödül olmaksızın aktive olması, nesneleri sadece mutlak değerleriyle değil, evrimde de önemli yere sahip olan sosyal kıyaslamalarla değerlendirdiğimizi göstermektedir.