Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve Parkinson Hastalığı Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Ayşe Bora Tokçaer; Parkinsonla ilgili sorularımızı yanıtladı...
Parkinson en genç kaç yaşında görülüyor?
Hastalık; genellikle 20'li ve 30'lı yaşlarda başlar. Çok ender olmakla beraber, 10 yaşında Parkinson hastalığına yakalananlar da var.
Baş Dönmesi Sık Görülür
Hastalık anne-babada varsa; çocukta da olup olmayacağı nasıl anlaşılır?
Anne-baba, Parkinson hastalığına genç yaşta yakalanmamışsa; hastalığın kalıtsal olma ihtimali düşüktür. Öte yandan bir ebeveyn, genç yaşta Parkinson hastası olmuşsa; ancak annesi, babası, kardeşleri hasta değilse ve akrabası ile evlenmemişse, yine hastalığın çocuklarına geçme olasılığı çok azdır. Tüm bu nedenlerle hasta olmayan bireylerde genetik tarama testleri yapılmıyor.
Ailesinde Parkinson olan gençler nelere dikkat etmeli?
Ebeveynin ileri yaşta Parkinson olması, çocuklarını "Bende de çıkar mı?" diye endişelendirmemeli! Anne-baba ya da kardeşlerde genç yaşta başlayan Parkinson hastalığı varsa veya annebaba akraba ise; genetik yatkınlık akla gelmelidir. Ailesinde bu özelliklere sahip olan kişilerin, özellikle hareket yavaşlığı hissettiklerinde uzman bir hekime danışmaları gerekir. Bazı kalıtsal Parkinson hastalıkları 'baskın', bazıları da 'çekinik' kalıtım özelliği gösteriyor. Baskın tipte; ebeveynlerden biri hasta ise, çocuklardan bazılarında Parkinson hastalığı olabiliyor. Çekinik tipte ise anne veya baba hasta olmadıkları halde, her ikisi de kalıtımsal olarak hastalığı taşıyorlarsa; çocuklarında Parkinson ortaya çıkabilir. Akraba evlilikleri bu açıdan önem taşıyor.
Parkinson'a eşlik eden başka belirtiler neler?
Parkinson'da sosyal yaşantıda kısıtlanmaya yol açan sorunlar, sadece hareketlerle ilgili değildir. Baş dönmesi, gündüzleri aşırı uyku hali, uykuda aşırı hareketlilik, depresyon, hayaller görme, unutkanlık da sık görülür. Kabızlığa da sık rastlanır. Bağırsak hareketlerinin yavaş olması, hastanın az yürümesi ve ilaçlar; dışkılama işlevini etkiler. Sıvı alımını artırmak gerekir.
Parkinson Hastaları Bakladan Uzak DUrsun
Bitkisel tedavi yöntemleriyle ilgili neler söyleyeceksiniz?
Hastalığın bitkisel tedavisi yok! Bakla; hastalığın tedavisinde ilaç olarak kullanılan levodopa maddesini içeriyor. İlaçta ise; levodopanın, beyin engelinden geçmesini sağlayacak ek bir madde de yer alıyor. Hasta bu ilacı almak yerine bakla tüketirse; içindeki levodopa maddesi beyne gitmiyor. Bu madde; hem ilaç, hem bakladan alındığında ise hasta ek ilaç almış gibi hareketlerinde rahatlama, titremelerinde azalma hissedebilir ancak bu kez doz aşımı riski artıyor. Hasta, istemsiz hareketler veya zihinde karmaşa gibi sorunlar yaşayabilir.
Yürüme Ve Yüzme Çok Yararlı
Hastaların ne tür egzersizler yapmaları gerekiyor?
Parkinson hastalığı ilerledikçe, gövde öne doğru eğilmeye başlar. Yürürken 'donma' dediğimiz birkaç saniyelik duraklamalar, düşmeler tabloya eklenir. Bu sorunlar; ilaç, hatta cerrahi tedavilere iyi yanıt vermiyor. Bu nedenle hastalığa özgü fizyoterapi uygulamaları ve egzersizlerle; hem duruşu düzeltmek, hem de dengeyi sağlamak mümkün. Hastalarımıza başlangıçtan itibaren egzersiz yapmalarını öneriyoruz. Yürüme, yüzme başta olmak üzere; dans ve bazı Uzakdoğu sporlarının da Parkinson hastalarının dengesizlik sorununa olumlu katkıları olduğu biliniyor.
Hastalıkta Depresyona Çok Sık Rastlanır
Hastalarda depresyon ne sıklıkla görülüyor?
Depresyon; Parkinson hastalığında çok yaygındır. Belirtileri Parkinson'a benzediğinden kolay fark edilemeyebilir ve tedaviye geç başlanabilir. Bu süreçte hasta; hayattan zevk alamama, yorgunluk, yavaş düşünme gibi sorunlar yaşar. Depresyon fark edilip tedavisine başlanırsa; birkaç hafta içinde cevap alınır.
Hasta ve hasta yakınlarına tavsiyeleriniz neler?
Parkinson hastalığı, çok çeşitli belirtilerle seyreden bir hastalıktır. Hareket sorunları dışındaki belirtiler iyi bilinmediği için; hasta veya yakınları tarafından yakınma olarak pek dile getirilmez. Dolayısıyla hastanın yaşam kalitesi olumsuz etkilenebilir. Oysa uygun yöntemlerle bu belirtileri de minimuma indirmek mümkündür. Biz, Parkinson Hastalığı Derneği olarak her yıl hastalıkla ilgili toplumsal bilinç oluşturmaya çalışıyoruz. Böylelikle hastaların erken dönemde tanı ve tedavi almalarını sağlamaya; hem kendilerinin, hem yakınlarının yaşam kalitelerini artırmaya çalışıyoruz. Parkinson her ne kadar ilerleyici bir beyin hastalığı olsa da; uygun yönetildiğinde, bireyin özgürce yaşamasını engellemez.
Hasta Gece Yatakta Rahat Dönemez
Hastalar ne tür uyku problemleri yaşıyor?
Gece yatakta rahat dönememekten kaynaklanan uyku bölünmeleri çok sık karşımıza çıkar. Bu sorun ilaçlarla çözülebilir. Bazı hastaların rüya gördükleri sırada yaptıkları aşırı hareketler; hem kendilerine, hem de eşlerine zarar verebilir. Huzursuz bacak sendromu da hastalık belirtilerine eşlik edebilir.
İlaçları Sütle Almasınlar
Hastalarımıza düzenli ve aktif bir yaşam öneriyoruz. Uyku saatlerine dikkat etmeleri, sağlıklı beslenmeleri ve egzersiz yapmaları; yaşam kalitelerini artırıyor. İlaçlarını kesinlikle aksatmamalı, saatlerine ve dozlarına göre almalılar. Bu arada hastalara; levodopa maddesi içeren ilaçlarını süt, yoğurt gibi besinlerle aynı anda kullanmamalarını öneriyoruz.
Sabah