Prof. Dr. Nevzat TARHAN / YAZETE.COM
Dinazorların tükenme nedeni fazla zırh az beyin idi. Bilgi çağında hakimiyet kol gücünün değil beyin gücünün eline geçti. O halde beynimizi doğru kullanmalıyız. Artık kalp Check up'ı gibi beyin Check up'ı yapıldığı günlere geldik.
İnsanı diğer canlılardan ayıran organımız beynimizdir. Edison'un dediği gibi başarının yüzde beşi zeka yüzde 95'i çalışmak ise neden her çok çalışan başarılı değil? CD, DVD, Video, karmaşık egzersizler ve bulmaca çözmeden günlük yaşam içinde beyni zinde, dinç ve canlı tutmak isteyenler aşağıdaki yöntemleri hayata geçirsinler yeterli.
1. AMACINIZ OLSUN
Amaçlı davranım insana özgüdür ve özgür irade, serbest tercih gerektirir. İki türlü insan vardır. Amaçları olan ve istekleri olan insanlar. İsteklerinin peşinde koşan insanlar insanlığı bedene indirgemişlerdir. Uğrunda yaşanmaya değer bir amacı, çile çekmeye değecek hedefi olmayanlar kendilerini harekete geçiremeler.
2. STRATEJİK DÜŞÜN
Hedef piramidinin tepesine en önemli şeyleri koy, soyut hedeflerini hiç bir zaman unutma. Hayatının sonunda nasıl anılmayı istiyorsun, nasıl bir insan olmak istiyorsun iyi düşün. Amaç belirlemek kendi kendini kodlamak stratejik düşünmek yol haritanı çizmek gibidir. Öncelik sıralamana göre zaman yönetimini geliştir.
3. SPOR YAP
Düzenli spor veya hafta da bir terleyecek kadar spor ruh halimize de iyi gelir, olumlu düşünmemize katkı sağlar, yaşlanan beynin zinde kalmasını kolaylaştırır. Spor beyinde büyüme faktörü salgılatarak beyni genç tutar. En güzel spor direnç egzersizi olan spordur.
4. BEYNİNİ ZORLA
Zihinsel egzersizler beyinde sinirsel bağlantı havuzunu zenginleştirilir. Beynin banka hesabını kabartırlar. İleri yıllarda ekilenler toplanır. Engeli olmayan yolun bir yere götürmeyeceğini unutma. Beyinde bağlantı sayısını en çok artıran şey yorum yapmak, tekrar yapmak, yeni şeyler öğrenmek. Yeni deneyimlere açık olmak, alışkanlıkları terk ederek rutini değiştirmektir. Özel bilgi kırıntılarına yeniden erişilir, yani hatırlama gücü artar. Körelmiş bağlantılar tekrar canlanır, tozlanmış yollar açılır. Zihinsel açıklık, artmış hafıza, keskin dikkat tepki verme hızında artış için beyni eğlenceli bir şekilde zorlamak çok işe yarar.
5. 5N 1 K YI KULLANARAK ÖĞRENMELİSİN
Hafızanın altı sadık hizmetçisi olarak bilinen 'Kim, Ne, Nerede; Ne zaman, Nasıl,
Niçin' sorularını sorarak beyne kadedilen bilgiler altı bağlantı ile kaydedildikleri için kolay hatırlanır ve unutulmazlar. Bir olayı kolay hatırlamak için Süflör yani Prompter gibi bir hatırlatıcı ipucu geliştir. Burnu büyüktü, kulağı sincaba benziyordu gibi ve mnemoni gibi sıralamaları kullanabilirsin.
6. AKTİF GÖZLEMCİ OL
Araba kullanan sürücü aktif gözlemcidir yan koltukta oturan kişi pasif gözlemcidir. Yolları öğrenmek gibi bir derdin varsa şöfor koltuğuna oturman gerekir. Dikkati ve algılama gücünü artıran en kestirme ve kalıcı öğrenme aktif gözlem ve pratik yapmanın birlikte olmasıdır. Kolay ve kalıcı öğrenmenin bu yolu dedektif tekniği uygulamaya benzer. Herşeyin önce büyük fotoğrafı alınır sonra ayrıntılar kaydedilir.
7. ZİHİNSEL GEVİŞ GETİRMEYİ UYGULA
Bilgileri kaydet, hatırla ve gözden geçir (Read, Recall, Rewiev) tekniğinde bilgi beyin bağlantılarında iz bırakıcı biçimde yazılır. Yaşantımız boyunca yeni şeyler öğrenip beynimizi sürekli zora koşarak yaptığımız tekrarlar güçlü hafıza oluşturur. Beyin kitaplığında tozlanan bağlantılar işler, paslanan çarklar canlanır.
8. ÖĞRENMEYİ DURDURMAK, PEDALI ÇEVİRMEYİ DURDURMAK GİBİDİR
Okul bittiğinde kep ve cübbeyi çıkarma ile öğrenmeyi bırakırsanız kısa sürede eskirsiniz. İşinin kölesi olmayanın hayatının patronu olamayacağını unutmamalısın. Sihirli kelime beyinde bağlantı fazlalığı sağlamak, sihirli uygulama sürdürülebilir öğrenmedir. Artık kurumlarda öğrenen örgütler olurlarsa ayakta kalabiliyorlar.
9. KOMPLİKE DÜŞÜN BASİT İFADE ET
Halk arasında Lokman gibi düşün babaannen gibi anlat denilir. Bu otomatizmi kazandığın zaman aynı zamanda hikmet sahibi bir bilge ve belagat sahibi bir hatip olabilirsin. Mutluluk parfüm gibidir kendine bulaştırmadan başkasına veremezsiniz.
Akıllı insan kontrol edemeyeceği şeye üzülmez çünkü gücünü aşar, çaresi olan derde üzülmez çünkü üzülmeye değmez, çaresi olmayan derde de üzülmez çünkü üzülse de sonuç değişmeyecektir. Komplike dertler basit çözümlerle erir giderler.
Cesaret değiştirebileceğimiz şeyler için, sabır değiştiremeyeceğimiz şeyler için, akıl ise ikisinin farkını bilmek için gereklidir.
10. SOSYAL TEMAS EN BÜYÜK BEYİN DOSTUDUR
Fareler üzerinde yapılan deneylerde, manipüle edebilecekleri ayna, top ve benzeri oyuncakların yer aldığı, karmaşık ortamlarda yaşayan erişkin sıçanların beyinleri daha sıradan ortamlarda yaşayan sıçanlara göre, mikroskop altında gerçekten farklı bir görünüm sergiledi.
Uyaranlar açısından zengin bir ortamda yaşayan sıçanların beyin hücrelerinde daha uzun ve daha karmaşık dendritler (anteni andıran, hücrelerin sinaptik sinyal alan uzantıları) olduğu ve daha fazla sayıda hücreler arası bağlantı bölgesi olduğu görüldü. Tüm bunlar beyni daha güçlü bir bilgisayara dönüştürmektedir.
Bebekler üzerinde gerçekleştirilen, yapıdan çok fonksiyona dayalı testler bunun doğruluğunu ispatlamaktadır; zengin ve uyarıcı ortamlarda büyüyen çocukların yalın ortamlarda yetişen çocuklara göre test performansları daha başarılıydı. Kompleks ortamlarda yaşayan yaşlı sıçanlarda öğrenme, hafıza ve labirent koşusu gibi motor performans testlerinde genç sıçanları aratmayan, artmış performans görüldü.
O halde öğrenmeyi durdurmak yürürken durmak gibidir. Hem yol alamazsınız hem yıkılmaya hazır hale gelirsiniz. Durmak devrilmenin bir öncesidir.
11. AKIL ZEKA İŞİ DEĞİL TERBİYE İŞİDİR
Öfke, kin, nefret, düşmanlık gibi duygular asit özellikli kimyasallar salgılatarak beyni yaşlandırıyorlar. İyimserlik, olumlu düşünme, ümidi ayakta tutma, bağışlayıcı olma beyinde sorun dosyalarını kapatarak gerilimi azaltıyorlar ve mutluluk hormonları salgılatıyorlar.
Yaşam verdiklerimizi misliyle geri verir. Sevgi istiyorsan güneş gibi ver, saygı istiyorsan tohum gibi saç, ilgi istiyorsan yağmur gibi yağ fazlasıyla sana geri dönecektir. Geri dönüşümü olan psikolojik ve sosyal sermayemizi artıran yatırımlar karlı yatırımlardır.
Mevlana bir mum diğer mumu tutuşturmakla ışığından bir şey kaybetmez diyor.
Çıkarcı olan değil erdemli olan karlıdır ve uzun vadede kazanır. Tek şart doğanın hız ve ritmine uygun davranmasıdır. Sabır meditatif bir eylemdir, aktif sabır doğanın hız ve ritmine uymak demektir.
Duygusal olup duyguları öne çıkarmayalım ama hayatta duyguları da hesaba katalım.
12. BEYİN DOSTU BESLENME
Genel beslenme kurallarından çok farklı değil. Ancak beyin vücuda giren oksijen ve glikozu en çok tüketen organımızdır. Temiz hava, antioksidan beslenme, balık yağı, ceviz, badem, fındık gibi uzun ömürlü ağaçların tohumları temel beyin ihtiyaçları arasındadır.
Yukarda sıralanan 12 madde hayatımızın kelepçelerini çözmek beynimizi doğru kullanmak için gerekli anahtarın dişleridir. Söylemesi kolay, uygulaması zor ama sonucta çok zengin bir hazinenin şifreleri kârlı hayat yolculuğunun parolalarıdır.