Üsküdar Üniversitesi Etiler Polikliniği Uzman Klinik Psikolog Aynur Sayım çocuğun zekası, dikkat ve konsantrasyon becerisi, nörolojik gelişimi, bedensel gelişimi açısından 10 yaşına kadar kazanılması gerekilen beceriler hakkında bilgi veriyor.
Öğrenme, insan davranışında sürekli bir değişimi ifade eder. Olgunlaşmayla birlikte çocuk, kendisinden beklenen davranış şekillerini oluşturur. Bu da çocuğun bu davranış ve becerileri geliştirmesi açısından gereklidir.
Bireylerin yaşamında bakım veren kişiyle olan ilişkisi yaşamının temelini oluşturur, gelişim dönemlerinin sağlıklı atlatılması, bir sonraki aşamaya geçişi kolaylaştırır.
Çocuğun zekası, dikkat ve konsantrasyon becerisi, nörolojik gelişimi, bedensel gelişimi açısından sorunlar varsa, çocuğun öğrenmesi beklenen zamanda ve düzeyde öğrenip gelişemez.Bu gibi durumlarda nörolog, psikiyatrist ve psikolog desteği gerekir.
10 yaş döneminin gelişim özelliklerine dil-bilişsel, bedensel, motor, duygusal, sosyal gelişim aşamaları açısından bakarsak;
1.Fiziksel olarak boyu uzar ve ağırlığı artmaya devam eder.Bu dönemde kız çocukların beden gelişimi erkek çocuklara oranla daha hızlıdır, el becerileri daha iyidir, diş değişimleri tamamlanmıştır. Hareketleri belli bir hızda yapabilirler, vücut hareketlerinde esneklik oluşur.
2. Zihinsel anlamda mantıklı ve soyut düşünme becerisinde artış yaşanır.Kendi başlarına araştırma ve planlama yapabilirler. Öğrenme hız kazanmıştır bu da onların sayı, ağırlık, boyut, uzay kavramlarını geliştirdiği gibi matematik becerilerini de geliştirir ama deyimleri anlamakta zorlanabilirler.
3. Kelime haznesi gelişir, yazılı anlatımda daha başarılı olurlar.Sosyal gelişim açısından, duygu ve davranış dengesi kurulur, kendilerini daha iyi ifade ederler. Sevilme, beğenilme ve takdir edilme ihtiyaçlarının arttığı dönemdir. Aile ilişkilerinden soyutlanma, kendine daha fazla zaman ayırma görülebilir. Çabuk değişen duygular doğrultusunda aynı cinsle yakınlaşma daha fazladır, arkadaş edinme, fikir alışverişi, uyum çabası, işbirliği kavramları önem kazanmıştır. Sorumluluk alma, özdeşim kurma ve aidiyet duyguları yoğundur.
4. Aile ve okulun yaklaşımları son derece önem taşır.Ailenin görüşleri etkisinde olduklarından dolayı ahlaki açıdan dürüst, adil davranmaya çalışırlar. Birtakım sorunlar karşısında yalan, karşı gelme, uyum sorunları daha belirgin gözlenebilir.
Feuerstein, yetersiz öğrenmenin en önemli sorununun pasiflik olduğunu vurgular. Zekâ, olguları elde etmek değil olguların nasıl elde edileceğini öğrenmekle gelişir. Feuersteinin önerilerinden yola çıkarak, anne babaların şu soruları kendilerine sormaları ve yanıtların evet olması durumunda gerçekten çocuklarının gelişimi için çaba gösterdikleri söylenebilir.
- Çocuğunuzun etkinliklerde aktif olmasını sağlıyor musunuz?
- Öğrenmesi gerekenleri birçok kez tekrar ediyor musunuz?
- Aktif araştırma ve keşif için çocuğunuzu cesaretlendiriyor musunuz?
- Onunla sürekli konuşuyor, iletişim kuruyor musunuz?
- Çocuğunuzun neden-sonuç arasındaki bağlantı kurabilmesi için ona yardımcı oluyor musunuz?
- Bağırmama, fiziksel cezalar uygulamamaya özen gösteriyor musunuz?
- Çocuğunuzla ilgilendiğinizi ona gösteriyor musunuz?
Pozitif psikoloji eğitim uygulamaları içeriğinden yola çıkarsak; çocuğun kazanması gereken beceriler şunlar olmalı:
Kendini Tanıma Ve Farkındalık
Çocuk ve gencin kendini, duygu-düşünce ve davranışlarını tanımasının sağlanması, iç görü kazanmasını, aynı zamanda ilgi, yetenek ve değerlerini fark edip, şekillendirmesine neden olacaktır.
Başkalarını Tanıma Ve Empati
Çocuk ve genç çevresini, çevresindeki kişileri, olayları, yaklaşımları ve süreçleri nasıl algılıyor; bu süreçte beklentilerinin belirlenmesi, tanımlanması, kendine ve çevresine yönelik gerçekçi beklentiler geliştirebilmesi, karşısındaki kişinin bakış açısını kavrayabilmesi, başkalarının duygularına karşı hassasiyetin gelişmesi başkalarını daha iyi anlayabilmesi gibi becerilerinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
İletişim Becerileri-Öz güven-Sen-Ben Dili
Çocukların ve gençlerin iletişim becerilerini öğrenmeleri ve uygulayabilir hale gelmeleri, kendi duygu ve düşüncelerini fark edebilmeleri ve bunları sağlıklı bir şekilde ifade edebilme becerisini kazanmaları amaçlanmakta. Bunların yanında ben dilini kullanabilmeyi, ilişkilerimizi devam ettirebilmek için önemli olan becerilerden biri olan Hayır Diyebilme becerisini de yerinde ve zamanında kullanabilmeyi, sözlü-sözsüz iletişim becerilerinin edinilmesi gerekir.
Motivasyon, Hedef Belirleme, Geleceği Planlama
Kişinin amaçlarına ulaşması için kendini harekete geçirebilmesi, sorumluluk duygusunun gelişmesi, hedefe odaklanma, dikkatini hedefe yöneltebilme, daha az dürtüsel davranma, daha fazla özdenetim yapabilme, hedefe yönelik stratejiler geliştirebilme, kendileri için önemli olan değerleri fark etmeleri, soyut ve somut hedef ayrımı yaparak kendi gelecek planlarını belirlemeleri, gelecekleri ile ilgili sağlıklı karar alma basamaklarını belirleme becerilerinin kazanılması hedeflenmektedir.
Sorun Çözme Becerileri
Stres yaratan durumların belirlenerek, çözümleri için strateji geliştirme, gevşeme yöntemlerinin, olumlu-olumsuz düşünmenin çalışılması, sosyal ilişkileri analiz etme ve anlama yeteneğinin gelişmesi, olumlu akran ilişkileri geliştirme, sorun durumlarında uzlaşma yeteneğinin artması, ilişki sorunlarını daha iyi çözebilme, dışadönük, uyumlu olma, paylaşma, işbirliği ve ilişkilerde demokratik olmanın öğretilmesi amaçlanmaktadır.
Öfke, Stres Ve Zaman Yönetimi
Stresi ve stres tepkilerini tanımaları, stresle başa çıkma yöntemleri üzerinde çalışmaları, savaş ya da kaç tepkisi konusunda bilgilenmeleri, rol-oynama yöntemi ile stresli bir durumla baş etme deneyimi kazanma ve stresli durumlarda olumlu düşünmenin yararlarını kavrama; zamanını doğru, kaliteli ve hedefe yönelik kullanabilme becerisinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
İlişki yönetimi-bağışlayıcılık ve hoşgörü-yardımseverlik ve işbirliği
Kişinin başka insanlarla ortak amaçlar doğrultusunda işbirliği yapmaktan zevk duyması, yardımseverlik ve işbirliğinin önemini kavrayabilmenin öğrenilmesidir. Sosyal ilişkilerde karşı tarafı anlayabilme, farklı düşünsek bile hoşgörü gösterebilme; hata karşısında bağışlayıcı olabilme ve ilişkileri yürütebilme becerisini kazandırma amaçlanmaktadır.
Sebatlılık
Kişinin, dürtülerini kontrol edebilme, alınan kararları uygulayabilme, sabırlı olabilme, karar verilen işi / görevi bırakmama, işin devamı ve sürekliliği için çaba harcama becerilerini kazanmasını hedeflemektedir.
Sağlıklı Karar Verme İlkeleri
Karar verirken kişinin hem kendi hem diğer insanların duygularını dikkate alma becerileri, stratejik düşünme, kategorik düşünme, değiştirebilme, kendini harekete geçirebilme, amaçlı davranım, zamanlama sıralama, çeldiricilere direnç gösterebilme becerilerini geliştirme amaçlanmaktadır.
Uzlaşmacılık
Çatışmaya neden olan durumu tanımlama, iki tarafın da istek ve ihtiyaçlarını belirleme, karşılıklı ihtiyaçları dikkate alarak önerilerin oluşturulması, her iki taraf için de uygun olan çözüm önerisinin seçilmesi, karar verilen çözümde kimin ne yapacağının belirlenmesi, işbölümünün yapılması becerilerini kazandırma hedefini içerir.