İnsanlar neden parayla ilgili bir konuda ani kararlar verir? Bu dürtüye nasıl karşı konulabilir?

Kıtlık dürtüsü

San Francisco Devlet Üniversitesi’nden psikoloji doçenti Ryan Howell satın alma dürtüsünün biraz hayatta kalma içgüdüsüyle bağlantılı olduğunu söylüyor. Bu insanın avcılık ve toplayıcılık döneminden kalma bir dürtüydü ve istedikleri bir şeyi gördüklerinde bir daha karşılarına çıkmayabileceği kaygısıyla hemen toplamalarını gerektiriyordu.

Günümüzde böyle bir sıkıntı yok. Satın alma gücümüz olduğu sürece istediğimiz hemen hemen her şeyi istediğimiz zaman alabiliyoruz. Fakat özellikle ucuzluk dönemlerinde atalarımız gibi davranmaya devam ediyoruz. Bir eşyada etiketin yarısı işaretini gördüğümüzde bu dürtü devreye giriyor. Howell, o eşyayı o an satın almazsak bir daha o fiyata bulamayacağımız duygusuna kapıldığımızı söylüyor.

‘Terapi’ mi?

Bir diğer neden de satın alma yoluyla kendini iyi hissetme duygusudur. Michigan Üniversitesi’nden Doçent Scott Rick ‘alışveriş terapisi’ olarak ifade edilen olgunun gerçek olduğunu ifade ediyor. Bazıları kendilerini üzgün hissettiklerinde mutlu olmak için alışverişe çıkıyor; böylece hayatlarında kontrolü elde tuttukları duygusu tazeleniyor.

Rick yararı olmakla birlikte böylesi ‘terapi’lerin masraflı olduğunu söylüyor. Onun yerine kitap raflarını yeniden düzenleme ya da gardırobu toparlayıp eskileri eskiciye verme gibi etkinliklerin de aynı şekilde işe yarayacağını vurguluyor.

Bazı araştırmalarda da dokunmanın para konusundaki kararları etkilediği görüldü. Bir nesneye dokunduğumuzda sahip olma duygusu tetiklenir ve onu kaybetmek istemediğimiz için ihtiyacımız olsa da olmasa da satın alma yoluna başvururuz.